Του Βασίλειου Κόττα,
Για πολλά χρόνια, η εξασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού αποτελούσε βασικό θέμα στο διάλογο μεταξύ των κρατών σε διεθνές επίπεδο. Το 1989 πραγματοποιείται το Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών πάνω στα δικαιώματα του παιδιού, κάτι που οδήγησε στην υπογραφή της Σύμβασης Δικαιωμάτων του Παιδιού (στο εξής ΣΔτΠ). Η ΣΔτΠ υιοθετήθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή για τον πλανήτη και σχεδόν το σύνολο των κρατών την επικύρωσαν αμέσως. Άξιο αναφοράς γεγονός στην ίδια θεματική αλλά σε διεθνές επίπεδο αποτελεί η υπογραφή το 1924 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού από την Κοινωνία των Εθνών, ένα πολύ απλό κείμενο το οποίο ανέφερε τις κοινωνικές, συναισθηματικές και οικονομικές προϋποθέσεις για τη φροντίδα ενός παιδιού, οριζόμενες ως «ευημερία του παιδιού». Τα δυο αυτά κείμενα αποτελούν έως σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο για την προστασία, μεταξύ άλλων, και των παιδιών με αναπηρία.
Αρχικά, η ΣΔτΠ πρόκειται για τη Σύμβαση με τις πιο πολλές επικυρώσεις, καθώς πάνω από 200 κράτη παγκοσμίως την έχουν υπογράψει και μόνο μια δεν τα «έχει καταφέρει», οι ΗΠΑ. Επιπλέον, η επιρροή στα εθνικά νομοθετικά κείμενα είναι εμφανής σε κάθε περίπτωση, αφού τα άρθρα τα οποία περιέχονται σε αυτήν προϋποθέτουν υποχρεωτική τήρησή και ενσωμάτωσή τους σε εθνικό δίκαιο. Επιπροσθέτως, είναι υποχρεωτικό για τα κράτη μέρη να παρουσιάζουν τακτικές αναφορές για την κατάσταση που επικρατεί στην επικράτειά τους ως προς την τήρηση της ΣΔτΠ. Και τέλος, η ΣΔτΠ προστατεύει τα δικαιώματα των παιδιών σε οποιοδήποτε μέρος και αν ζουν.
Στο σημείο αυτό, θα επιχειρηθεί η ανάγνωση της Σύμβασης ως προς το περιεχόμενο της προστασίας των παιδιών με αναπηρίες. Ο λόγος είναι το έτος υιοθέτησης αυτής από τον ΟΗΕ, ήτοι το 1989, 17 χρόνια πριν την Σύμβαση Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρίες.
i) Στο άρθρο 1 της Σύμβασης, ορίζεται ότι παιδί είναι κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα, σύμφωνα με την ισχύουσα για το παιδί νομοθεσία,
ii) Στο άρθρο 2 αναφέρεται ότι τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούνται να σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, χωρίς καμία διάκριση ή ανικανότητάς τους ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης,
iii) Στο άρθρο 23 αναφέρεται ότι τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να εξασφαλίζουν στα πνευματικώς ή σωματικώς ανάπηρα παιδιά μια αξιοπρεπή ζωή και ουσιαστική συμμετοχή τους στα δρώμενα της κοινωνίας. Έτσι, διασφαλίζεται ρητώς και η μέριμνα να δεχτούν αυτά τα παιδιά την απαραίτητη, και κατά περιπτώσεις κοστοβόρα, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.. Η αρωγή αυτή, που δεν περιορίζεται μόνο στον τομέα της υγείας, στόχο έχει την πραγματοποίηση της κοινωνικής ένταξης με ομαλό τρόπο, την υποχρεωτική εκπαίδευση και επιμόρφωση, αλλά και τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Αγαθά, τα οποία δικαιούται ωσάν έκαστος άνθρωπος. Τέλος, προβλέπεται και η υποχρέωση των κρατών να ανταλλάσσουν τις πληροφορίες οι οποίες αφορούν την περίθαλψη των παιδιών με ειδικές ανάγκες, καθώς και τις μεθόδους αποκατάστασής τους, γεγονός που συμβάλλει στην πληρέστερη και όσο το δυνατόν επαρκέστερη μέριμνα και αξιοποίησης της τεχνογνωσίας από τα συμβαλλόμενα μέρη,
iv) Στο άρθρο 24 αναφέρεται ότι «Τα συμβαλλόμενα κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού να απολαμβάνει το καλύτερο δυνατόν επίπεδο υγείας και να επωφελείται από τις υπηρεσίες ιατρικής θεραπείας και αποκατάστασής αναπήρων. Τα συμβαλλόμενα κράτη επιδιώκουν να διασφαλίσουν το ότι κανένα παιδί δεν θα στερείται το δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές».
v) Στο άρθρο 28, που είναι το πλέον σημαντικότερο άρθρο της Σύμβασης, ορίζεται το δικαίωμα της «εκπαίδευσης»: «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση και, ιδιαίτερα, για να επιτευχθεί η άσκηση του δικαιώματος αυτού προοδευτικά και στη βάση της ισότητας των ευκαιριών:
α) Καθιστούν τη στοιχειώδη εκπαίδευση υποχρεωτική και δωρεάν για όλους.
β) Ενθαρρύνουν την ανάπτυξη διάφορων μορφών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο γενικής όσο και επαγγελματικής, τις καθιστούν ανοιχτές και προσιτές σε κάθε παιδί, και παίρνουν κατάλληλα μέτρα, όπως η θέσπιση της δωρεάν εκπαίδευσης και της προσφοράς χρηματικής βοήθειας σε περίπτωση ανάγκης.
γ) Εξασφαλίζουν σε όλους την πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία με όλα τα κατάλληλα μέσα, σε συνάρτηση με τις ικανότητες του καθενός.
δ) Καθιστούν ανοιχτές και προσιτές σε κάθε παιδί τη σχολική και την επαγγελματική ενημέρωση και τον προσανατολισμό.
ε) Παίρνουν μέτρα, για να ενθαρρύνουν την τακτική σχολική φοίτηση και τη μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης των σχολικών σπουδών».
vi) Εν συνεχεία, στο άρθρο 29 αποτυπώνονται οι στόχοι της εκπαίδευσης που εξασφαλίζεται μέσω του άρθρου 28 και η οποία πρέπει να αποσκοπεί:
α) Στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και στην πληρέστερη δυνατή ανάπτυξη των χαρισμάτων του και των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του.
β) Στην προετοιμασία του παιδιού για μια υπεύθυνη ζωή σε μια ελεύθερη κοινωνία μέσα σε πνεύμα κατανόησης, ειρήνης, ανοχής, ισότητας των φύλων και φιλίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς και τις εθνικιστικές, εθνικές και θρησκευτικές ομάδες και στα πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής.» Επομένως, και στο θέμα της ειδικής αγωγής σκοπός είναι να γίνονται σεβαστές οι αδυναμίες των παιδιών, να αναπτύσσονται στο έπακρο οι υπόλοιπες δυνάμεις τους και να προετοιμάζονται να ενταχθούν σε μια κοινωνία, η οποία οφείλει να τα δεχθεί ως αναπόσπαστα μέλη της.
Βάσει των ανωτέρω, καθίσταται σαφής η κεφαλαιώδης σημασία της Συμβάσεως για τα παιδιά με ιδιαιτερότητες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κύρωσε τη Σύμβαση στις 23 Δεκεμβρίου 2010, ενώ τον Ιανουάριο του 2011 η διαδικασία ολοκληρώθηκε και τυπικά. Στις 10 Απριλίου 2012, η Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Ελληνικής Βουλής κύρωσε τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης που τη συνοδεύει.
Μένει πλέον να δούμε και στην πράξη την τήρηση(τουλάχιστον στα πλαίσια της ελληνικής επικράτειας) των ανωτέρω συμφωνηθέντων για το κομμάτι αυτό της κοινωνίας που καθημερινά έρχεται αντιμέτωπο με πληθώρα δυσκολιών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Βιβλιογραφία
- Βαφεά Χατζηστεφάνου Αναστασία, Γιούνη Δήμητρα. 2003. Συνέδριο για το σεβασμό των δικαιωμάτων του παιδιού στην προσχολική εκπαίδευση και την εξωσχολική απασχόληση = Conference on respect of children’s needs and rights in early childhood education. Αθήνα : Κέντρο Παιδαγωγικής & Καλλιτεχνικής Επιμόρφωσης
- Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής. 1994. Διεθνή σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού
- Thomas Cushman, 2012, Handbook of Human Rights
- Χαινογλου Καλλιόπη, Βάγιας Μιχάλης, Πέρβου Ιωάννα, 2014, Μηχανισμοί προστασίας δικαιώματων του ανθρώπου: διεθνείς πράξεις, θεωρία και πρακτική
- Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής. 1994. Διεθνή σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού
Απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (ΠΕΔΔ) του ΕΚΠΑ με κατεύθυνση Δημοσίου Δικαίου. Το ενδιαφέρον του ως αναλυτής περιέχεται γύρω από το χώρο της θεμελίωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Διατελεί δόκιμος αναλυτής στην ιστοσελίδα του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων και ερευνητής στην Ερευνητική Ομάδα Μεταπολίτευσης - Ομάδα Προφορικής Ιστορίας του τμήματος ΠΕΔΔ.
