Της Αναστασίας Παπαδά,
Τον χειμώνα του 1901-1902 ανακαλύφθηκε στην πόλη Σούσα στο σημερινό Ιράν, η οποία αποτελούσε και την κύρια κατοικία του Πέρση βασιλιά Δαρείου Α’, μια μαύρη πέτρινη στήλη η οποία περιέχει έναν αρχαίο Βαβυλωνιακό κώδικα. Αυτός ο κώδικας, γνωστός και ως Κώδικας του Χαμουραμπί, αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα κείμενα νόμων που έχουν βρεθεί ποτέ. Σήμερα, ο Κώδικας του Χαμουραμπί εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Ποιος ήταν όμως ο Χαμουραμπί και ποιο το περιεχόμενο του περίφημου Κώδικα;
Ο Χαμουραμπί υπήρξε ο έκτος βασιλιάς της πρώτης Βαβυλωνιακής δυναστείας και κυβέρνησε από το 1792 έως το 1750 π.Χ. Προκάτοχος του θρόνου ήταν ο πατέρας του, ο Σιν Μουβαλίτ, από τον οποίο και τον κληρονόμησε και, στα τριάντα χρόνια της βασιλείας του, κατάφερε να επεκτείνει το βασίλειό του πάνω και κάτω από την κοιλάδα των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, υποτάσσοντας τα βασίλεια της Ασσυρίας, της Λάρσα, της Εσούννας και της Μαρί, έως ότου όλη η Μεσοποταμία ήταν υπό την κυριαρχία του. Το βασίλειο της Βαβυλώνας αποτελούταν μόνο από τις πόλεις της Βαβυλώνας, του Κις, του Σίππαρ και του Μπόρσιππα, όταν ο Χαμουραμπί ανέβηκε στον θρόνο. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Χαμουραμπί συγκέντρωσε και εκσυγχρόνισε τη διοίκησή του και συνέχισε τα κατασκευαστικά έργα που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του, καθώς και μεγάλωσε και ψήλωσε τα τείχη της πόλης. Παράλληλα, βελτίωσε την άρδευση των αγρών και την συντήρηση των υποδομών των πόλεων και έχτισε μεγαλοπρεπείς ναούς αφιερωμένους στους θεούς. Παρ’ όλα αυτά, ο Χαμουραμπί έμεινε στην ιστορία για τον περίφημο Κώδικα που συνέταξε.
Όπως προαναφέρθηκε, ο Κώδικας του Χαμουραμπί είναι μια μαύρη πέτρινη στήλη με ύψος 2,25 μέτρων, στην κορυφή της οποίας αναπαρίσταται ο βασιλιάς Χαμουραμπί, ο οποίος λαμβάνει τους νόμους από τον Σάμας, τον Βαβυλώνιο θεό της δικαιοσύνης. Οι νόμοι στο σύνολό τους είναι 282 και το περιεχόμενό τους ποικίλει. Ο Χαμουραμπί, αν και έλειπε για μεγάλο διάστημα σε εκστρατείες, ήθελε να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων που ζούσαν στα εδάφη της Μεσοποταμίας. Ο Κώδικας στην ουσία αποτελεί αστικό κώδικα και το περιεχόμενό του αφορά πολλές πτυχές της ζωής των κατοίκων. Περιέχει διατάξεις σχετικά με την γεωργία, την ιδιοκτησία, το εμπόριο, τους πλοιοκτήτες και τα πλοία, τους μισθούς και τα ημερομίσθια, τη δουλεία, τα επαγγέλματα, όπως τους γιατρούς και τους οικοδόμους, τις γαίες και τις οικίες, τον γάμο, την οικογένεια και την περιουσία, τις επιθέσεις και τα αντίποινα και τέλος, διατάξεις περί την απονομή της δικαιοσύνης. Στον πρόλογο, ο Χαμουραμπί κάνει φιλοφρόνηση προς τους Θεούς. Πιο συγκεκριμένα, ο Κώδικας ξεκινάει με την εξής φράση:
«Όταν ο ανώτερος Anu, βασιλιάς των Ανουνάκι και Μπελ, ο Κύριος του Ουρανού και της Γης, αυτός που καθορίζει το πεπρωμένο της γης, ανέλαβε την κυριαρχία όλης της ανθρωπότητας στο Μαρντούκ, όταν εκφώνησαν το υψηλό όνομα της Βαβυλώνας, όταν το έκαναν διάσημο ανάμεσα στις περιοχές του κόσμου και μέσα του δημιούργησαν ένα αιώνιο βασίλειο του οποίου τα θεμέλια ήταν σταθερά όπως ο ουρανός και η γη – εκείνη την εποχή ο Ανού και ο Μπελ κάλεσαν εμένα, τον Χαμουραμπί, τον δοξασμένο πρίγκηπα, τον προσκυνητή των θεών, να επιφέρω την υπεροχή της δικαιοσύνης στη γη, να καταστρέψω τους ασεβείς και το κακό, να αποτρέψω τους ισχυρούς από την καταπίεση των αδύναμων, να φωτίσω τη γη και να προωθήσω την ευημερία του λαού. Ο Χαμουραμπί, ο κυβερνήτης που κατονομάζεται από τον Μπελ, είμαι εγώ, ο οποίος έφερε πολλά και αφθονία».
Οι νόμοι είναι γραμμένοι με τη μορφή «αν». Για παράδειγμα, ένας νόμος προβλέπει: «Αν ένας άντρας κλέψει ένα βόδι, τότε θα πρέπει να πληρώσει στον ιδιοκτήτη 30 φορές την αξία του». Τέλος, ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του Κώδικα είναι ότι περιγράφονται διαφορετικά πρότυπα δικαιοσύνης για τις τρεις κοινωνικές τάξεις της Βαβυλώνας. Η πρώτη τάξη αποτελούταν από τους εύπορους πολίτες, η δεύτερη από τους ελεύθερους και η Τρίτη από τους δούλους.
Πηγές
- Joshua J. Mark, “Hammurabi”, Ancient History Encyclopedia, 16 April 2018
- History.com, “Code of Hammurabi”
- Erwin J. Urch, “The Law Code of Hammurabi”, American Bar Association Journal, Vol. 15, No. 7 (JULY, 1929), pp. 437-441
- Donald G. McNeil, “The Code of Hammurabi”, American Bar Association Journal, Vol. 53, No. 5 (MAY 1967), pp. 444-446
- George E. Vincent, “The Laws of Hammurabi”, American Journal of Sociology, Vol. 9, No. 6 (May, 1904), pp. 737-754
