Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Οι επίδοξοι διεκδικητές
Ο Αλέξανδρος δεν άφησε άμεσο διάδοχο στο θρόνο του. Η Ρωξάνη ήταν έγκυος αλλά σίγουρα δε γινόταν να αναλάβει ένα έμβρυο την αυτοκρατορία. Νόμιμος διάδοχος υπήρχε, αλλά δεν ήταν ικανός να εξουσιάσει. Πρόκειται για το Φίλιππο τον Αρριδαίο που είχε νοητική στέρηση. Οπότε προσωρινά κάποιος άλλος θα έπρεπε να ανέβει στο θρόνο. Οι διεκδικητές ήταν πολλοί, γεμάτοι προσωπικές φιλοδοξίες και επιδόθηκαν σε ένα σκληρό πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό «παιχνίδι».
Αφήσαμε το νήμα στη Βαβυλώνα και από εκεί θα το ξαναπιάσουμε. Το 323 έγινε η συμφωνία της Βαβυλώνας, όπου συμφωνήθηκε η συμβασιλεία του Αρριδαίου και του Αλεξάνδρου Δ’. Ωστόσο, αξιωματικοί τού στρατού τού Αλεξάνδρου του Γ’, ανέλαβαν σημαντικά αξιώματα. Αρχικά ο Περδίκκας ήταν χιλίαρχος και επίτροπος των βασιλέων. Ο Αντίγονος, ο Πτολεμαίος και ο Λυσίμαχος ήταν σατράπες της μεγάλης Φρυγίας, της Αιγύπτου και της Θράκης αντίστοιχα. Ο Αντίπατρος ανέλαβε τη στρατηγία στην Ευρώπη και ο Κρατερός ήταν προστάτης της βασιλείας του Αρριδαίου.
Οι πρώτες συγκρούσεις
Την ίδια χρονιά η Αθήνα ηγείται ενός αντιμακεδονικού συνασπισμού. Αυτό θα προκαλέσει τον πρώτο πόλεμο της ελληνιστικής εποχής, ο γνωστός ως Λαμιακός πόλεμος. Ονομάστηκε έτσι επειδή ο Αντίπατρος αναγκάστηκε να κλειστεί στην πόλη της Λαμίας και να αποκρούσει τις επιθέσεις των Αθηναίων και των συμμάχων τους. Αν και στην αρχή τα πράγματα πήγαιναν καλά για την Αθήνα εντέλει ο Αντίπατρος και ο Κρατερός νίκησαν. Το σημαντικό είναι πως καταλύεται το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας, κάτι που απέφυγε να κάνει ο Φίλιππος ο Β΄ μετά τη μάχη της Χαιρώνειας.
Οι διάδοχοι θα συγκρουστούν δύο χρόνια αργότερα, το 321. Ο Περδίκκας με τη βοήθεια του Ευμένη θα προσπαθήσει να εισβάλει στην Αίγυπτο αλλά δε θα τα καταφέρει. Ως αποτέλεσμα θα δολοφονηθεί από το Σέλευκο. Με τη συμφωνία που ακολούθησε (συμφωνία Τριπαραδείσου) ο Αντίπατρος έγινε επίτροπος των βασιλέων και ο Σέλευκος σατράπης της Συρίας.
Δύο χρόνια αργότερα, θα ξεκινήσει μία νέα σύγκρουση ανάμεσα στον Πολυπέρχοντα και τον Ευμένη από τη μία και τους Κάσσανδρο, Αντίγονο, Πτολεμαίο και Λυσίμαχο από την άλλη. Οι συνέπειες αυτού του πολέμου (319-315) ήταν να εκτελεστεί ο Φίλιππος Αρριδαίος με τη γυναίκα του, από την Ολυμπιάδα, και ο Ευμένης, και στην Μακεδονία να επικρατήσει ο Κάσσανδρος. Ο τελευταίος ένα χρόνο αργότερα εκτέλεσε την Ολυμπιάδα.
Η οριστική διάσπαση
Μετά από δύο πολέμους ανάμεσα στους διαδόχους, το 315 ξεσπά ο Τρίτος Πόλεμος των Διαδόχων. Ο Αντίγονος, σατράπης της Φρυγίας, προσπάθησε να επεκτείνει την εξουσία του στην υπόλοιπη Ασία εκδιώκοντας άλλους σατράπες. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση του Κασσάνδρου, του Λυσιμάχου, του Πτολεμαίου και του Σελεύκου, οι οποίοι συνασπίστηκαν για να αντιμετωπίσουν τον Αντίγονο και το γιο του, Δημήτριο τον Πολιορκητή. Ο πόλεμος αυτός κράτησε μέχρι το 311. Ωστόσο, το 314 ο Αντίγονος προχώρησε σε μια διακήρυξη στην Τύρο με την οποία στοχοποιούσε τον Κάσσανδρο και αναγνώριζε όλες τις ελληνικές πόλεις ελεύθερες και προωθούσε τη δημιουργία μιας συμμαχίας νησιών, το Κοινό των Νησιωτών. Θα λέγαμε πως αυτή η κίνηση ήταν απαραίτητη για τον Αντίγονο, έτσι ώστε να προκαλέσει σύγχυση στην πιο εύθραυστη περιοχή αυτής της εποχής και συνάμα να βρει ένα σύμμαχο απέναντι στους υπόλοιπους βασιλείς. Πολλές μάχες δόθηκαν αλλά η πιο σημαντική ήταν αυτή του 312 στη Γάζα, στην οποίαν ο Δημήτριος ηττήθηκε από τον Πτολεμαίο. Επίσης, οι αρχικές επιτυχίες του Αντιγόνου στην Ασία χάνονται αφού ο Σέλευκος ανακατέλαβε τη Βαβυλώνα και την περιοχή τού Ιράν. Το 311 έπαψαν οι εχθροπραξίες χωρίς καμία απολύτως αλλαγή στα εδάφη αφού αποφασίστηκε τα πράγματα να μείνουν όπως ήταν μέχρι να ενηλικιωθεί ο Αλέξανδρος ο Δ’.
Η ειρήνη αυτή ήταν ουσιαστικά μια παύση για να βγει από τη μέση ο νόμιμος διάδοχος. Έτσι το 310 ο Κάσσανδρος θα δολοφονήσει τον Αλέξανδρο Δ΄ και έτσι πλέον δεν υπάρχει νόμιμη διαδοχή. Μέχρι το 301 κύριος πρωταγωνιστής είναι ο Δημήτριος ο Πολιορκητής. Το 307 απελευθέρωσε την Αθήνα, νίκησε το στόλο του Πτολεμαίου στη Σαλαμίνα της Κύπρου αλλά απέτυχε να εισβάλει στην Αίγυπτο και να κατακτήσει την Ρόδο. Το 305 όλοι οι διάδοχοι ανακηρύχθηκαν βασιλείς και εδώ πρέπει να σημειωθεί πως με αυτή την ανακήρυξη το κράτος του Αλεξάνδρου διαιρείται οριστικά.
Το 301 στο πλαίσιο του Τετάρτου Πολέμου των Διαδόχων δίνεται μία μάχη στην Ιψό, στην οποία σκοτώνεται ο Αντίγονος. Το 297 ο Κάσσανδρος πέθανε και οι γιοι του ήρθαν σε σύγκρουση, γεγονός που εκμεταλλεύτηκε ο Δημήτριος ο πολιορκητής και το 294 έγινε βασιλιάς στη Μακεδονία. Το 287 όμως ο Δημήτριος θα εκδιωχθεί από τη Μακεδονία και θα χάσει τη ζωή του στη Συρία. Το 285 ο Λυσίμαχος ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος από τη Θράκη έως και τη Θεσσαλία.
Ο Σέλευκος δεν άφησε το Λυσίμαχο να ισχυροποιηθεί περαιτέρω και ξεκίνησε πόλεμο εναντίον του. Στην αποφασιστική μάχη στο Κουροπέδιο το 281 ο Λυσίμαχος θα ηττηθεί και θα χάσει και τη ζωή του. Ο νικητής, Σέλευκος, θα περάσει στην Ευρώπη αλλά θα το πληρώσει με την ίδια του τη ζωή, αφού δολοφονήθηκε από τον Πτολεμαίο τον Κεραυνό. Ο τελευταίος έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας μέχρι το 279. Το έτος αυτό κρίνεται πολύ ζοφερό για τη Μακεδονία, αφού ένα νέο φύλο, οι Γαλάτες, θα επιτεθούν στην ευρύτερη περιοχή. Οι τελευταίοι ηττήθηκαν διαδοχικά από τους Αιτωλούς και τον Αντίγονο το Γονατά το 277 στη μάχη της Λυσιμάχειας. Ένα χρόνο αργότερα ο Αντίγονος έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας αλλά η εξουσία του παγιώθηκε μετά το θάνατο του Πύρρου, το 272.
Πηγές
- Francois Lefevre, Η Ιστορία του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου
- Wolfgang Schuller, Η Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας
- FW Wallbank, Ο Ελληνιστικός Κόσμος
- O Schmitt, Der Lamische Krieg
- AB Bosworth, The Legacy of Alexander: Politics, Warfare and Propaganda under the Successors
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
