Της Μαίρης Δροσοπούλου,
Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου το 2008 σηματοδότησε μια νέα εποχή για το το νεοσύστατο κράτος, το οποίο βρέθηκε στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής, συγκλονισμένο από αποκλίνουσες απόψεις γύρω από τη διαμόρφωση της νέας του ταυτότητας.
Τα επόμενα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από πολυφωνία ως προς τον προσανατολισμό του Κοσόβου. Από τη μια πλευρά, υπήρχε η φιλοδοξία δημιουργίας ενός κοσμικού κράτους, υπό την ομπρέλα του οποίου διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές κοινότητες θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ειρηνικά. Από την άλλη πλευρά, φωνές που προέρχονταν τόσο από το εσωτερικό του Κοσσυφοπεδίου όσο από άλλες χώρες, προήγαγαν, μεταξύ άλλων, τον παράγοντα της θρησκείας και ειδικότερα μια νέα μορφή πολιτικού Ισλάμ, σχεδιασμένου εντός της σφαίρας ενός ανανεωμένου Αλβανισμού.
Σήμερα, σχεδόν μια δεκαετία μετά, ο ορισμός της ταυτότητας του Κοσσυφοπεδίου εξακολουθεί να είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, δυναμικό και πολύπλευρο θέμα. Η καθημερινή ζωή στο Κόσοβο επιβεβαιώνει την αίσθηση ότι πρόκειται για ένα κράτος αντιθέσεων. Στη σύγχρονη κοινωνία του Κοσόβου συνυπάρχουν ο ακραίος συντηρητισμός (που εκφράζεται, κυρίως, από τον πληθυσμό επαρχιακών περιοχών), με τον φιλοευρωπαικό φιλελευθερισμό των κατοίκων της πρωτεύουσας, Πρίστινα. Δημόσια πρόσωπα που κηρύττουν την ανάγκη πάταξης του νεποτισμού και της διαφθοράς είναι συχνά μεταξύ αυτών που συντηρούν ένα πελατειακό σύστημα ευνοιοκρατίας στον τομέα της απασχόλησης και της εκπαίδευσης. Τα μελανά ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και χαμηλής συμμετοχής των γυναικών στα κοινά υποδεικνύουν μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, από την άλλη πλευρά, όμως, η θηλυκή παρουσία είναι εντονότατη στην κοινωνία των πολιτών, με πολλές γυναίκες να ηγούνται φεμινιστικών οργανώσεων, κινημάτων και καλλιτεχνικών φεστιβάλ.
Η εικόνα του Κοσόβου που επικρατεί στην Ελλάδα είναι σε μεγάλο βαθμό ατελής, αν όχι διαστρεβλωμένη. Οι σύγχρονοι Έλληνες γνωρίζουν ελάχιστα για τους Βαλκάνιους γείτονές τους, ενώ οι ειδήσεις, κυρίως γεωπολιτικού περιεχομένου, που φτάνουν μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι συνήθως αρνητικές. Ουδεμία είδηση δεν αφορά τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Κοσόβου σε επίπεδο συνεργασίας, πολιτισμού ή νεολαίας.
Μια από τις ειδήσεις, λοιπόν, που δεν ακούστηκαν είναι ότι πρόσφατα μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα η πρώτη ποιητική συλλογή από το ανεξάρτητο Κόσοβο. Πρόκειται για το βιβλίο «Αίνιγμα» της Ύλκα Ιμέρι, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Literatus και παρουσιάστηκε λίγο πριν κλείσει ο χρόνος στην Θεσσαλονίκη, παρουσία της ποιήτριας. Είναι το δεύτερο λογοτεχνικό έργο από την περίοδο της ανεξαρτησίας κι έπειτα που μεταφέρεται στην ελληνική αγορά και το μοναδικό στο είδος του. Το βιβλίο, που μεταφράστηκε από την αλβανική γλώσσα, συνιστά δείγμα της λογοτεχνίας του σύγχρονου Κοσόβου, μέσα από την πένα μιας νέας γυναίκας.
Αν η λογοτεχνία είναι ο καθρέφτης μιας κοινωνίας, τότε τα γραπτά μιας δημιουργού που προέρχεται από μια κοινωνία αντιθέσεων δεν μπορούν παρά να αντανακλούν τον διπολισμό που χαρακτηρίζει το ίδιο το Κόσοβο σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής. Η Ιμέρι μιλάει για διλήμματα που απασχολούν τη σύγχρονη γυναίκα του Κοσόβου, η οποία καλείται να ισορροπήσει μεταξύ των προσωπικών της επιθυμιών και των προσδοκιών της κοινωνίας, όπως ορίζεται από τη μουσουλμανική αντίληψη περί ηθικής. Το βιβλίο της, που θεωρήθηκε άκρως προκλητικό για μια γυναίκα συγγραφέα όταν πρωτοκυκλοφόρησε στο Κόσοβο, έγινε θερμά αποδεκτό από το ελληνικό κοινό στην παρουσίασή του. Άλλωστε, στην ελληνική λογοτεχνία, από την αρχαιότητα ως σήμερα, η γυναικεία ποιητική φωνή έχει υπάρξει ανέκαθεν συνυφασμένη με τον ερωτισμό και την αμφισβήτηση.
Η έκδοση ενός λογοτεχνικού έργου από το Κόσοβο του σήμερα είναι μια πόρτα που ανοίγει στις σχέσεις των δυο εθνών. Το γεγονός ότι η πρώτη φωνή από την κοσοβαρική κοινωνία που φτάνει στην Ελλάδα ανήκει σε μια νέα γυναίκα, η οποία, μάλιστα, θίγει ανοιχτά ζητήματα-ταμπού, είναι ενδεικτική της βαθύτερης ανάγκης της νεότερης χώρας στην Ευρώπη να προβάλει τον εαυτό της στον κόσμο. Η εξαγωγή σύγχρονης λογοτεχνίας και πολιτισμού είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για το Κόσοβο να προωθήσει την πολιτιστική του διπλωματία στην Ευρώπη, ξεκινώντας από τα γειτονικά και περιφερειακά κράτη. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορέσει να συστηθεί εκ νέου, διεκδικώντας μια καινούρια θέση στη συλλογική ευρωπαϊκή συνείδηση.
Από την άλλη πλευρά, για την Ελλάδα, η δυνατότητα να γνωρίσει μέσω της λογοτεχνικής ανάγνωσης μια τόσο κοντινή, αλλά και τόσο ξένη κοινωνία μπορεί να σταθεί αιτία να αναθεωρήσει τα υφιστάμενα της στερεότυπα γύρω από τους γείτονές της και να επιδιώξει μια ουσιαστικότερη σχέση μαζί τους στον τομέα των τεχνών και των γραμμάτων.
*Τα στοιχεία του άρθρου αυτού βασίζονται στα ευρήματα εξάμηνης έρευνας, στο πλαίσιο του προγράμματος με τίτλο «Building Knowledge About Kosovo”, του οργανισμού Kosovo Foundation for Open Society.
