Του Αλέξη Κωνσταντόπουλου
«Όταν δεν υπάρχουν προφανείς λύσεις, οι άνθρωποι, τείνουν να εστιάζουν στις υποχρεώσεις που έχουν στο επίπεδο της καθημερινής τους ζωής, παύουν να ανησυχούν για το τι πρόκειται ή δεν πρόκειται να συμβεί σε αυτό που θεωρούν ως μακρινό μέλλον»
Τα κινήματα που αγωνίζονται για την κλιματική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος, έχουν δώσει σημαντικούς αγώνες προκειμένου να προστατέψουν ζωτικά οικοσυστήματα και κοινότητες από τα αποτελέσματα ενός όλο και πιο ασταθούς παγκόσμιου κλίματος. Τα κινήματα δρουν την ίδια ώρα που, κρατικοί αξιωματούχοι και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αποφεύγουν συζητήσεις οι οποίες ξεφεύγουν από τις πεπατημένες, οι οποίες ασπάζονται μακροπρόθεσμες και ολιστικές προοπτικές τις οποίες για να εξερευνήσουμε χρειάζεται πραγματική θέληση για αλλαγή.
Ποιο είναι λοιπόν το βασικό λάθος στην πολιτική επίλυσης του περιβαλλοντικού προβλήματος;
Ο λόγος που έγινε η παραπάνω αναφορά στο περιβαλλοντικό πρόβλημα δεν είναι παρά μια εύκολη μετάβαση, μέσω παραλληλισμού,στο κεντρικό θέμα του κειμένου, αφού, το ίδιο λάθος που γίνεται στην επίλυση του περιβαλλοντικού προβλήματος, είναι το ίδιο που γίνεται και στην επίλυση των εκάστοτε πολιτικών ή κοινωνικών προβλημάτων. Το λάθος αυτό δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι ψάχνουμε για άμεσες πολιτικές διόρθωσης και «εύκολες λύσεις», οι οποίες δεν υπάρχουν.
Ως γνωστόν, ότι δεν λύνεται εύκολα παύει να απασχολεί την κοινωνία. Επομένως, φαίνεται πως όπου δεν υπάρχει «εύκολη λύση» δεν υπάρχει πρόβλημα. Επί παραδείγματι, προσφάτως αντιληφθήκαμε πόσο δύσκολη είναι η διαχείριση της κλιματικής κρίσης (ή και όχι), γιατί διαπιστώθηκε από ορισμένους επιστήμονες, και τα τελευταία πέντε χρόνια έχει ατονήσει το δημόσιο ενδιαφέρον για το θέμα αυτό. Είναι γεγονός πως, όταν δεν υπάρχουν προφανείς λύσεις, οι άνθρωποι, τείνουν να εστιάζουν στις υποχρεώσεις που έχουν στο επίπεδο της καθημερινής τους ζωής, παύουν να ανησυχούν για το τι πρόκειται ή δεν πρόκειται να συμβεί σε αυτό που θεωρούν ως μακρινό μέλλον.
Η αδιαφορία μας για το μέλλον προκύπτει από την εγωιστική φύση του ανθρώπινου είδους, αφού το κάθε άτομο είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα ενδιαφέρεται περισσότερο για τον εαυτό του, παρά για τις επόμενες γενιές ή για όσους ζουν σε συνθήκες χειρότερες από αυτόν. Είναι πραγματικότητα πως δεν μας νοιάζει τόσο το να βελτιώσουμε τις ζωές όσων ζουν σε συνθήκες καταπίεσης και αδικίας αλλά μας ενδιαφέρει να μπορέσουμε να βελτιώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τις συνθήκες της δικής μας ζωής, σαν άτομα.
Πως γίνεται, όμως, να εναντιωθεί κανείς σε μια έμφυτη τάση της ανθρώπινης φύσης; Αρχικά φαίνεται αδύνατο, ωστόσο δεν είναι. Αν συνειδητοποιήσουμε πως δεν είμαστε μονάδες αλλά σύνολο, πως η βελτίωση της κοινωνίας μας θα επιφέρει θετικά αποτελέσματα για όλους και θα εξασφαλίσει καλύτερες μέρες για το σύνολο των ανθρώπων, αν αντιληφθούμε πως η δική μας «καλοπέραση» δεν είναι τίποτα παρά κάτι εφήμερο και ανούσιο, κάτι το οποίο είναι αποτέλεσμα του εγωισμού μας, τότε, θα καταλάβουμε ότι η συνολική ευημερία είναι πολλή πιο σημαντική από την ιδιωτική μας ευχαρίστηση.
Σε πολυάριθμες ιστορικές περιόδους έχουν υπάρξει προνοητικά κοινωνικά κινήματα, τα μέλη των οποίων ασπάστηκαν τις παραπάνω ιδέες και τις υπερασπίστηκαν άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη επιτυχία, συμβάλλοντας έτσι στον θετικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Μπορεί τα κοινωνικά, αυτά, κινήματα να πέρασαν από φάσεις επιτυχίας και αποτυχίας, μαρασμού και προσπάθειας αλλαγής, όμως, διατήρησαν τον βασικό τους στόχο: συνέχισαν να αναζητούν δρόμους οι οποίοι οδηγούν σε εντελώς διαφορετικούς τύπους κοινωνία.ׄΠροσπάθησαν ,προσπαθούν και θα συνεχίσουν να προσπαθούν να διαμορφώσουν νέα πολιτικά και κοινωνικά συστήματα, ικανά να αντικαταστήσουν το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα της εκάστοτε εποχής.
Βασική και αναλλοίωτη έμεινε, εντός αυτών των κοινωνικών κινημάτων, η ιδέα της ουτοπίας. Η ιδέα αυτή ρίζωσε βαθιά μέσα στις θεωρίες των κοινωνικών κινημάτων και αποτελεί για αιώνες, κυρίως μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αιτία τόσο θεωρητικών όσο και άμεσων συγκρούσεων μεταξύ των μελών τους και της εκάστοτε εξουσίας, όποια μορφή και αν είχε αυτή.
Τι είναι, όμως, η ουτοπία για την οποία άτομα που ζητούν την αλλαγή της ισχύουσας κοινωνικής και πολιτικής τάξης έρχονται σε ρήξη με το υπάρχον κοινωνικοπολιτικό σύστημα (ανεξαρτήτως εποχής ή πλαισίουσύγκρουσης);
Η λέξη Ουτοπία είναι μια σύνθετη ελληνική λέξη η οποία προκύπτει από το αρνητικό μόριο «ου» και το ουσιαστικό «τόπος», υποδηλώνει, έτσι, μια τοποθεσία η οποία δεν υπάρχει, μια κοινωνία ανύπαρκτη. Ωστόσο, η ύπαρξη ουτοπικών ιδεών, η οποίες θίγουν το εκάστοτε κοινωνικό και πολιτικό κατεστημένο, οδηγεί στην διερεύνηση του τι βρίσκεται ανάμεσα στην αλήθεια και την φαντασία. Από τη γέννησή της-θεωρητική της διατύπωση, λοιπόν, η κάθε Ουτοπία έχει ως στόχο την σύγκρουση αυτής και των ιδεών που προτείνει με τα πολιτικά και κοινωνικά κακώς κείμενα της εποχής κατά την οποία διατυπώθηκε.
Στόχος της συστηματοποίησης και της διατύπωσης της όποιας ουτοπικής ιδέας δεν είναι η εδραίωση ενός τέλειου κοινωνικού και πολιτικού συστήματος, αλλά, να καταφέρει να κεντρίσει το ενδιαφέρον όλων όσων την ασπάζονται για το πως μπορούμε σαν κοινωνικό σύνολο να προσεγγίσουμε ένα τέτοιο μοντέλο. Ο κεντρικός στόχος της Ουτοπίας είναι να αποτελεί το τέλειο, άπιαστο μοντέλο μιας ιδανικής κοινωνίας η οποία δεν γίνεται να υπάρξει ποτέ. Ωστόσο μόνο και μόνο υπάρχοντας «στον κόσμο των ιδεών» η Ουτοπία μας προσκαλεί να προσπαθήσουμε να την προσεγγίσουμε, και είναι προφανές πως…όσο προσπαθείς να πετύχεις το τέλειο βελτιώνεις το ήδη υπάρχον, ακόμη και αν δεν φτάσεις ποτέ το τέλειο στο οποίο στόχευες.
Ίσως το νόημα της ύπαρξης της εκάστοτε Ουτοπίας και του λόγου για τον οποίο αγωνίζονται θεωρητικά και πρακτικά όσοι την στηρίζουν, να συνοψίζεται στην φράση του Τσε Γκεβάρα: «Είμαστε ρεαλιστές, επιδιώκουμε το αδύνατο».
Γεννήθηκε το 1999 στην Αθήνα. Είναι δευτεροετής φοιτητής στο τμήμα ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα σπουδάζει και νομική στο γαλλικό Κολλέγιο id'EF. Έχει λάβει μέρος σε πλήθος ρητορικών αγώνων τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδος και στον ελεύθερο του χρόνο ασχολείται με τον αθλητισμό.
