Του Παναγιώτη Τάταρη,
Ο Καρλομάγνος ή Κάρολος Α’ (Charlemagne, 742 ή 747-814) υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες της μεσαιωνικής Ευρώπης, καθώς κατόρθωσε για πρώτη φορά να ενώσει τα εδάφη της Γαλλίας, της Ιταλίας αλλά και της Γερμανίας σε μια ενιαία αυτοκρατορία, γεγονός που οριστικοποιήθηκε με την στέψη του από τον Πάπα ως «Αυτοκράτορα των Ρωμαίων» το 800 και τη δημιουργία του μεγάλου Φραγκικού Κράτους. Ο Καρλομάγνος έμεινε γνωστός επίσης για τις ποικίλες μεταρρυθμίσεις που προώθησε εντός της αυτοκρατορίας.
Η ακριβής ημερομηνία γέννησης του Kαρλομάγνου αποτελεί ένα αίνιγμα για τους μελετητές. Oι περισσότεροι την τοποθετούν στις 2 Απριλίου 742, ενώ αρκετοί θεωρούν ότι γεννήθηκε την 1η Απριλίου 747. H πρώτη ημερομηνία θεωρείται γενικά ακριβέστερη. Ήταν γιος του βασιλιά των Φράγκων Πιπίνου του Νεότερου (ή Bραχέος) και της Bερτράδας της Λαόν και γεννήθηκε στο Xέρσταλ, μία πολίχνη κοντά στη σημερινή Λιέγη του Bελγίου, κοιτίδα τόσο της Mεροβίγγειας δυναστείας των Φράγκων όσο και των Kαρολιδών. Κατά άλλες πηγές, η γενέτειρα του Καρλομάγνου τοποθετείται στο σημερινό Άαχεν της Γερμανίας. Ο Πιπίνος ο Βραχύς πέθανε το 768, αφήνοντας την αυτοκρατορία στους γιους του, Καρλομάγνο και Καρλομάν. Αυτό το βασιλικό δίδυμο δεν είχε πολλές πιθανότητες επιτυχίας, αλλά πριν εμφανισθούν σοβαρά προβλήματα, ο Καρλομάν πέθανε το 771 και ο Καρλομάγνος έμεινε μόνος στην εξουσία. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του προσπάθησε επιτυχώς να επεκτείνει το βασίλειό του προς τη σημερινή Ιταλία και Γερμανία. Ακόμα, ο Καρλομάγνος ήταν αφοσιωμένος Καθολικός και διατηρούσε στενή σχέση με τον παπισμό σε όλη του τη ζωή. Συγκεκριμένα, στήριξε σε μεγάλο βαθμό τον επεκτατισμό του στην υπόσχεση που είχε δώσει ο πατέρας του στη Ρώμη, ότι θα προστατεύει τα συμφέροντα του Πάπα. Αν και οι θρησκευτικοί λόγοι του παρείχαν μια δικαιολογία, η εδαφική κατάκτηση και η διεύρυνση των συνόρων του ήταν πολύ σημαντικότερα κίνητρα για τον Καρλομάγνο από τη θεϊκή καθοδήγηση. Πριν ακόμη τα στρατεύματα του νικήσουν τους Λομβαρδούς, ο Καρλομάγνος στράφηκε εναντίον των παγανιστών Σαξόνων, που κατείχαν τη σημερινή Βόρεια Γερμανία. Χρειάστηκαν 18 εκστρατείες και πάνω από τριάντα χρόνια πριν οι Φράγκοι νικήσουν ολοκληρωτικά τους Σάξωνες το 804. Πάνω από το 1/4 του σαξονικού πληθυσμού σκοτώθηκε στη διάρκεια αυτών των πολέμων και λόγω της μεταπολεμικής πολιτικής του Καρλομάγνου, σύμφωνα με την οποία οι ηττημένοι έπρεπε να ασπαστούν τον χριστιανισμό ή να εκτελεστούν.
Τα Χριστούγεννα του 800, όταν ο Καρλομάγνος γονάτισε στην αγία τράπεζα να προσευχηθεί την ώρα της χριστουγεννιάτικης λειτουργίας, ο Πάπας Λέων Γ’, αφού τοποθέτησε ένα στέμμα στο κεφάλι του, τον έστεψε Imperator Romanorum (“Αυτοκράτορα των Ρωμαίων”), ανακηρύσσοντάς τον επί της ουσίας σε αυτοκράτορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στην τότε Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Με αυτή την κίνηση του Πάπα τέθηκε σε αμφισβήτηση επίσημα η υπόσταση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μετά την στέψη του ο Καρλομάγνος δεν επιχείρησε άλλη επέκταση του Φραγκικού Κράτους, και αφοσιώθηκε στις μεταρρυθμίσεις, που χαρακτήρισαν το συνολικό του έργο ως βασιλιάς και αυτοκράτορας, τις οποίες και θα αναλύσουμε παρακάτω. Πέθανε στις 28 Ιανουαρίου 814 από πλευρίτη σε ηλικία 72 ετών και ενταφιάστηκε στο Άαχεν.
Ο Καρλομάγνος έμεινε στην ιστορία για την προσπάθεια που έκανε να αναμορφώσει το Φραγκικό κράτος και στην πορεία την ενιαία αυτοκρατορία που δημιούργησε, φέρνοντας την «Καρολίγγεια Αναγέννηση». Oι πολιτικές μεταρρυθμίσεις του ήταν ιδιαίτερα σημαντικές. Mετέφερε την έδρα των Kαρολιδών στο Aιξ λα Σαπέλ (σημερινό Aαχεν), το οποίο στη συνέχεια εξελίχθηκε στη μία από τις δύο πρωτεύουσες της αυτοκρατορίας – η άλλη ήταν, φυσικά, η Pώμη. O Kάρολος προχώρησε στη διοικητική διαίρεση της αυτοκρατορίας του σε 350 κομητείες, τις οποίες ανέθεσε σε ισάριθμους κόμητες, ενώ για τον έλεγχό τους δημιούργησε το σύστημα missi dominici, δηλαδή, τους βασιλικούς απεσταλμένους. Kατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Kαρλομάγνος κατάφερε να αναμορφώσει εκ βάθρων τη μοναρχία και να δημιουργήσει μία πραγματική αυτοκρατορία. Mε τις νομισματικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις του, έθεσε τις βάσεις για την κατοπινή οικονομική αναγέννηση της Δυτικής Eυρώπης. Mε την εκπαιδευτική μεταρρύθμισή του, δημιούργησε τις προϋποθέσεις γι’ αυτό που οι κατοπινοί ιστοριογράφοι θα ονομάσουν “Aναγέννηση των Kαρολιδών”, μία πραγματική αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών σε μία Δυτική Eυρώπη, που για τρεις αιώνες οπισθοχωρούσε σταθερά στο βαρβαρισμό και στην αμάθεια. Tα μοναστικά κέντρα που ίδρυσε ή ισχυροποίησε ο Kάρολος σε ολόκληρη την επικράτειά του αποτέλεσαν κέντρα μάθησης και ανάπτυξης των τεχνών, ενώ μεγάλο μέρος της αρχαιοελληνικής γραμματείας, που είχε επιβιώσει σε περιοχές υπό τον έλεγχο των μουσουλμάνων μεταφέρθηκε στην αυτοκρατορία του και διασώθηκε για τους Δυτικούς. Παρότι ο ίδιος ο Kαρλομάγνος ήταν αρχικά αγράμματος, έμαθε να διαβάζει Λατινικά και Eλληνικά σε ώριμη ηλικία και θεωρούσε ότι η μάθηση είναι εξαιρετικά σημαντική. Oυδέποτε, πάντως, έμαθε να γράφει, παρά τις προσπάθειές του. Επίσης, καθιέρωσε και έναν ενιαίο τρόπο γραφής, ώστε να υπάρχει ομοιομορφία μεταξύ των γραπτών των διαφόρων υπηκόων του.
Για να κλείσουμε, ο Καρλομάγνος υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές που διαμόρφωσαν την ιστορία της Ευρώπης κατά τον 8ο αιώνα και άφησαν παρακαταθήκη για τα μετέπειτα δημιουργηθέντα βασίλεια της Ευρώπης. Μολονότι η δράση του άνοιξε τον δρόμο για τους θρησκευτικούς πολέμους που στο μέλλον αιματοκύλησαν την Ευρώπη και την Ασία επί πολλούς αιώνες και μολονότι η αυτοκρατορία του έζησε μόνο τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, στον Καρλομάγνο οφείλεται η μείξη της χριστιανικής, γερμανικής και ρωμαϊκής κουλτούρας που γέννησε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως “σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό”.
Για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες από τις ιστοσελίδες της Μηχανής του Χρόνου και της Παγκόσμιας Πολεμικής Ιστορίας.
