Του Γεωργίου-Ερμή Μπουγιούρη,
Αρκετές φορές, ανά την ιστορία, μονάχα ένας σκληροπυρηνικός οπτιμιστής θα μπορούσε να έχει την όποια θετική ελπίδα για το μέλλον.
Τι σκεφτόντουσαν οι Αθηναίοι με την πτώση των χρυσών αιώνων της Αθήνας, οι άνθρωποι στην πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στο τέλος του Διαφωτισμού, στην άνοδο του φασισμού, στην οικονομική κρίση;
Είναι ίσως αναγκαίο, στις σκοτεινότερες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, να θυμάται κανείς τα γραπτά ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 19ου αιώνα, Φρίντριχ Χέγκελ.
Ο Φρίντριχ Χέγκελ (1770-1831) γεννήθηκε στη Στουτγάρδη και σπούδασε Φιλοσοφία και Θεολογία στο Τύμπινγκεν. Υπήρξε ο κύριος εκπρόσωπος του γερμανικού ιδεαλισμού ενώ επηρέασε βαθιά τη δυτική φιλοσοφία.
Στο βιβλίο του Philosophie der Geschichte (Φιλοσοφία της ιστορίας) που εκδόθηκε το 1830, ο Χέγκελ πρότεινε ένα νέο τρόπο αντίληψης της πορείας της παγκόσμιας ιστορίας. Ένας τρόπος, αρκετά ριζοσπαστικός, ο οποίος ίσως δεν μπορούσε να απαλείψει τον πόνο ή να επαναφέρει την ελπίδα στους ανθρώπους αλλά μπορούσε σίγουρα να αποδώσει μια ευρύτερη λογική στις μεγάλες αλλαγές που γινόντουσαν και γιατί η εξέλιξη της ιστορίας δεν θα μπορούσε να είναι ομαλή ή γραμμική.
Η ιστορία πάντοτε κινείται μπροστά και προοδεύει σύμφωνα με μια σχέση/ακολουθία: «Θέση-Αντίθεση-Σύνθεση». Πρόκειται για μια φιλοσοφική μέθοδο που βασίζεται στα τρία αυτά στάδια.
Τα πρώτα δύο, η θέση και η αντίθεση, περιλαμβάνουν, μέρη της αλήθειας και χαρακτηρίζονται από διάφορες υπερβολές και διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας. Αυτές οι δύο, αναπόφευκτα, θα συγκρουστούν και θα αλληλεπιδρούν έως ότου προκύψει το τρίτο στάδιο, που θα περιλαμβάνει τα αληθή μέρη των δύο προηγούμενων, η σύνθεση.
Ο Χέγκελ παρατήρησε πως όλα τα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας ακολουθούν αυτό το σχήμα προτού βρεθεί η τέλεια ισορροπία μεταξύ θέσης και αντίθεσης.
Σε αυτό το σημείο θα ήταν σωστό να αναπτυχθεί ένα παράδειγμα.
Στην εποχή του Χέγκελ κυριαρχούσε το αποπνικτικό και άδικο καθεστώς της απόλυτης μοναρχίας (θέση). Σε αυτό το πλαίσιο, όταν ο Λαός έφτασε στα άκρα του, αποφάσισε να ανατρέψει το καθεστώς αυτό το οποίο και επετεύχθη μέσω της Γαλλικής Επαναστάσεως (αντίθεση). Σε αυτό το σημείο, υπάρχει η σύγκρουση μεταξύ της απόλυτης πειθαρχίας (απόλυτη μοναρχία/ θέση) και της απόλυτης ελευθερίας (επανάσταση/ αντίθεση).
Έτσι, ξεκίνησε μια διαδικασία αλληλεπίδρασης που οδήγησε αρχικά στο χάος, την αναρχία και τη λευκή τρομοκρατία του νέου καθεστώτος της Γαλλικής Επαναστάσεως. Έπειτα, ακολούθησε η επέμβαση, και η επαναφορά της πειθαρχίας, από τον Ναπολέοντα ο οποίος, όμως, υπήρξε εξίσου βίαιος και τυραννικός καταπατώντας την ελευθερία που έλεγε πως αγαπούσε και εκπροσωπούσε.
Εν τέλει, χρειάστηκαν περίπου 40 χρόνια, και πολλή αιματοχυσία, για να βρεθεί η τέλεια ισορροπία μεταξύ της θέσης και της αντίθεσης του παραδείγματος: το Σύνταγμα, ένας τρόπος προκειμένου να υπάρχει μια προαπαιτούμενη πειθαρχία για την ειρηνική συμβίωση, να εκπροσωπείται ο Λαός και να προστατεύονται οι μειονότητες.
Επομένως, η σκέψη του Χέγκελ προσφέρει ένα, αρκετά, καθησυχαστικό συναίσθημα καθώς, σε στιγμές που κάθε ελπίδα χάνεται, εμφανίζεται και μας υπενθυμίσει πως απλώς ζούμε ένα στάδιο προς τον τελικό προορισμό, την σύνθεση. Μας διαβεβαιώνει πως αυτή η σκοτεινή στιγμή και οι υπερβολικές αντιδράσεις (Απόλυτη μοναρχία -> αναρχία της Γαλλικής Επαναστάσεως) είναι ένα αναγκαίο κακό ώστε να ακολουθήσει και να ευημερήσει η σύνθεση.
Όλες οι ιδεολογίες, όλα τα αφηγήματα, κατέχουν μια μικρή δόση αλήθειας και είναι αναπόσπαστα κομμάτια της αναζήτησης της απόλυτης ισορροπίας της ανθρωπότητας, στην αλήθεια, το φως.
Το σκοτάδι δεν είναι το τέλος, η αντίθεση είναι αναγκαίο στάδιο και εμείς οφείλουμε να μη χάνουμε την ελπίδα μας λόγω της μισαλλοδοξίας των ημερών. Είναι για ένα μεγαλύτερο καλό.
Γεννήθηκε το 1998 στο Ρέθυμνο, Κρήτης. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Αττικής του Think Tank ΚΕΑΣΜ και Γενικός Γραμματέας της νεολαίας Rotary Αθηνών. Επίσης ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό και τον εθελοντισμό.
