Του Γιώργου Χατζηγρηγορίου,
Στις 29 Μαρτίου του 2017 η Τερέζα Μέι γνωστοποίησε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την πρόθεση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση έπειτα από 44 χρόνια αδιάκοπης συμμετοχής του στην Κοινότητα. Ασφαλώς, η αποχώρηση μιας ευρωπαϊκής δύναμης τέτοιου βεληνεκούς από την Ένωση αποτελεί ένα πρωτοφανές γεγονός. Ωστόσο, η έκπληξη επιτείνεται έτι περισσότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι με την ανακοίνωσή της η Βρετανίδα Πρωθυπουργός έθεσε σε εφαρμογή, για πρώτη φορά στη μακρόχρονη ιστορία της ΕΕ, το άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χαρακτηριστικό είναι ότι μέχρι και την αρχή της δεκαετίας, όταν και άρχισαν να ακούγονται οι πρώτοι ψίθυροι για το Brexit, η διάταξη αυτή θεωρούταν ότι θα περιέλθει σε αχρησία, με την ιδέα της αποχώρησης κράτους μέλους να φαντάζει ανήκουστη. Σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ.2 ΣΕΕ, το κράτος που επιθυμεί να αποχωρήσει ανακοινώνει την πρόθεσή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Από την ημέρα εκείνη ξεκινάει η διαδικασία των διαπραγματεύσεων μεταξύ κράτους και ΕΕ για τις ειδικότερες ρυθμίσεις της αποχώρησης, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί εντός δύο ετών, οπότε και εκπνέει η σχετική προθεσμία. Στην περίπτωση λοιπόν του Brexit ολοκληρώνεται στις 29 Μαρτίου του 2019. Η δυσκολία όμως του εγχειρήματος δεν έγκειται τόσο στα στενά χρονικά πλαίσια (άλλωστε στο άρθρο 50 παρ.3 ΣΕΕ προβλέπεται και η δυνατότητα παράτασης της προθεσμίας), όσο στην πολυπλοκότητα των ζητημάτων προς επίλυση, όπως είναι το τελωνειακό καθεστώς, η δικαστική συνεργασία και η σύναψη εμπορικών συμφωνιών. Ένα από τα θέματα που έχουν τεθεί προς διαπραγμάτευση είναι και το νομικό καθεστώς για τις μη εμπορικού χαρακτήρα μετακινήσεις ζώων συντροφιάς εντός της Ένωσης. Πρόκειται για ένα ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας για το Ηνωμένο Βασίλειο, όταν το 45% των πολιτών του έχουν κατοικίδια.
Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή, ένα από τα σημαντικά στοιχεία που διαφοροποιούν την ΕΕ από τις υπόλοιπες ενώσεις κρατών είναι ακριβώς η καθιέρωση μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς μεταξύ των μελών της. Η Συνθήκη για τη Λειτουργία της ΕΕ προβλέπει δηλαδή την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, εργαζομένων και κεφαλαίων εντός της Κοινότητας. Έτσι, έχουν καθιερωθεί ευκολότερες και ασφαλέστερες διαδικασίες για τη μετακίνηση από το ένα κράτος-μέλος στο άλλο με αποτέλεσμα τη διευκόλυνση των πολιτών και τη διαμόρφωση μιας πιο ευέλικτης ευρωπαϊκής αγοράς. Μέσα σε αυτό το πνεύμα ψηφίστηκε ο Κανονισμός 998/2003 για τις μη εμπορικές μετακινήσεις ζώων συντροφιάς εντός της ΕΕ, ο οποίος και αντικαταστάθηκε από τον μεταγενέστερο Κανονισμό 576/2013. Οι κανονισμοί αυτοί επεκτείνουν την ελευθερία κυκλοφορίας και στα κατοικίδια ζώα. Τι ορίζει λοιπόν ο Κανονισμός 576/2013 και τι διακυβεύεται για το Ηνωμένο Βασίλειο;
Όπως αναφέρθηκε, ο Κανονισμός επιτρέπει την ελεύθερη μετακίνηση των ζώων συντροφιάς εντός της Ένωσης. Ωστόσο, είναι προφανές πως όταν γίνεται λόγος για κατοικίδια, η ελεύθερη, άνευ ελέγχου, κυκλοφορία θα συνεπαγόταν σοβαρούς κινδύνους τόσο για τα ίδια τα ζώα, όσο και για εκείνα στην χώρα αφίξεως. Έτσι, προβλέπεται μια σειρά υγειονομικών όρων, χωρίς την τήρηση των οποίων η μετάβαση του κατοικιδίου στη χώρα αφίξεως απαγορεύεται. Στην ουσία, κύριος στόχος του Κοινοτικού νομοθέτη ήταν η αντιμετώπιση του νοσήματος της λύσσας. Για τον λόγο αυτό, στον Κανονισμό εμπίπτουν μόνο οι γάτες, οι σκύλοι και οι νυφίτσες ως είδη ευπαθή στη λύσσα, και μάλιστα μόνο όταν ξεπερνούν τις 12 εβδομάδες ζωής, διότι πριν αυτή την ηλικία δε γίνεται να εμβολιαστούν ακόμα κατά του νοσήματος. Το νομικό καθεστώς για τα υπόλοιπα κατοικίδια ζώα εμπίπτει στη ρυθμιστική αρμοδιότητα του κράτους άφιξης. Για την κυκλοφορία λοιπόν των κατοικιδίων στην Ένωση απαιτούνται ορισμένες υγειονομικές προϋποθέσεις, ωστόσο αυτές δεν είναι οι ίδιες σε κάθε περίπτωση. Αντίθετα ο Κανονισμός προβαίνει σε μια κομβική διάκριση των ζώων συντροφιάς με κριτήριο το αν η μετακίνηση γίνεται από κράτος μέλος ή από τρίτη χώρα. Στο πρώτο σενάριο επιβάλλεται να πληρούται ένας minimum αριθμός όρων, ενώ στο δεύτερο οι απαιτήσεις μπορούν να είναι πιο εκτεταμένες.
Ειδικότερα, στην πρώτη περίπτωση οι προϋποθέσεις είναι τρεις: α) απαιτείται η εμφύτευση ηλεκτρονικού τσιπ στο κατοικίδιο, μέτρο που θα διευκολύνει την ανεύρεση του ζώου σε περίπτωση απώλειας του, β) χρειάζεται το ζώο να εμβολιαστεί κατά της λύσσας, γ) επιβάλλεται η έκδοση ειδικά σχεδιασμένου από την Ένωση διαβατηρίου ζώου ,υπογεγραμμένου από εξουσιοδοτημένο κτηνίατρο. Σε αυτό θα πρέπει να πιστοποιείται και ο εμβολιασμός. Στο σενάριο όμως που η μετακίνηση γίνεται από κράτος εκτός της ΕΕ η κατάσταση γίνεται λίγο πιο περίπλοκη. Εδώ το άρθρο 13 του Κανονισμού διακρίνει περαιτέρω τις χώρες προέλευσης. Κριτήριο σε αυτή την περίπτωση συνιστά η ομοιότητα ή μη του κανονιστικού πλαισίου της τρίτης χώρας, αναφορικά με τις μετακινήσεις των κατοικιδίων, σε σχέση με τα όσα ορίζει ο Κανονισμός 576/2013.
Συγκεκριμένα, στην πρώτη παράγραφο του 13 υπάγονται τα κράτη εκείνα που εφαρμόζουν κανόνες, των οποίων το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα είναι τα ίδια με εκείνων, που ορίζονται στον Κανονισμό. Για να ενταχθεί ένα κράτος στην πρώτη παράγραφο-όπως και στην δεύτερη, που θα αναφερθεί παρακάτω, απαιτείται αυτό να υποβάλει αίτηση στην ΕΕ, η οποία και θα αποφασίσει αν θα την κάνει δεκτή ή όχι. Τα κράτη που εντάσσονται εδώ είναι κατά κύριο λόγο, τα μικρά κρατίδια της Ευρώπης μαζί με την Ελβετία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία. Οι χώρες αυτές απολαμβάνουν το προνόμιο να διέπονται από το ίδιο ακριβώς καθεστώς με τα κράτη-μέλη, με μόνη απόκλιση ένα ελαφρώς διαφοροποιημένο διαβατήριο ζώων, που σχεδιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ειδικά για τις τρίτες χώρες. Σχετικά με τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 13, εδώ υπάγονται τα τρίτα κράτη που έχουν υποβάλει αίτηση στην ΕΕ και αποδεικνύουν ότι πληρούν ορισμένες αναγραφόμενες προϋποθέσεις. Οι τελευταίες συνοψίζονται στην αποτελεσματική πρόληψη και επιτήρηση της λύσσας, στην αξιοπιστία των κτηνιατρικών και ελεγκτικών υπηρεσιών και στην τήρηση των κανόνων για την αδειοδότηση και τη διάθεση στην αγορά αντιλυσσικών εμβολίων. Εδώ εντάσσονται 44 χώρες, όλες εκτός Ευρώπης. Οι απαιτήσεις της παραγράφου 2 διαφοροποιούνται σημαντικά σε σχέση με εκείνες της πρώτης, γιατί πέρα από το ηλεκτρονικό τσιπ και τον εμβολιασμό, απαιτείται αντί του διαβατηρίου ζώου, η έκδοση πιστοποιητικού υγείας ζώου από επίσημο κτηνίατρο. Το πιστοποιητικό θα πρέπει να προβάλλεται σε κάθε είσοδο του συνοδευόμενου κατοικιδίου σε χώρα της Ένωσης και έχει διάρκεια μόλις τεσσάρων μηνών. Επιπλέον, τα κατοικίδια που υπάγονται στην παράγραφο αυτή απαιτείται να παρουσιάζονται σε διαφορετική είσοδο επιβατών, όπου και θα διεξάγεται ειδικότερος έλεγχος ταυτότητας και εγγράφων. Αν πάλι μια χώρα είτε δεν έχει υποβάλει αίτηση στην ΕΕ, είτε η αίτησή της έχει απορριφθεί, αυτή υπάγεται στην τρίτη παράγραφο του άρθρου 13. Στο εν λόγω σενάριο ισχύει ό,τι ακριβώς και στην προηγούμενη παράγραφο. Ο ιδιοκτήτης του ζώου όμως θα πρέπει επιπλέον να το υποβάλει σε μία εξέταση τιτλοδότησης αντισωμάτων της λύσσας που θα επιβεβαιώσει αν ο εμβολιασμός έγινε με επιτυχία. Η εξέταση επιβάλλεται να διεξαχθεί από αναγνωρισμένο από την Ένωση κτηνίατρο τουλάχιστον 30 ημέρες έπειτα από τον εμβολιασμό και πάντως το λιγότερο τρεις μήνες πριν την ημερομηνία του ταξιδιού. Αξίζει τέλος να επισημανθεί ότι σε κάθε περίπτωση για την είσοδο σκύλου στην Φινλανδία, την Ιρλανδία ή τη Μάλτα απαιτείται ο εμβολιασμός του ζώου και για εχινόκκοκο.
Όπως προκύπτει λοιπόν από τα παραπάνω ο προβληματισμός για το Ηνωμένο Βασίλειο έγκειται στο γεγονός πως, μετά την αποχώρηση του από την Ένωση, θα μετακυλήσει από κράτος-μέλος σε τρίτο κράτος του άρθρου 13. Και αν η υπαγωγή του στην πρώτη παράγραφο του άρθρου δεν επιφέρει αποφασιστικές αλλαγές, η ένταξη του στη δεύτερη ή στην τρίτη συνεπάγεται μία πολύ σημαντική επιβάρυνση των πολιτών του που έχουν κατοικίδια. Χαρακτηριστική είναι η έκθεση της βρετανικής κτηνιατρικής υπηρεσίας, σύμφωνα με την οποία στο απευκταίο σενάριο που ελλείψει συμφωνίας το Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπαχθεί στην πρώτη παράγραφο, οι πολίτες θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε φορά τουλάχιστον 55 λίρες για την έκδοση πιστοποιητικού υγείας ζώου, με το κόστος της όλης διαδικασίας να προσεγγίζει έως και τις 200 λίρες.
Εν κατακλείδι, παρόλο που η μετακίνηση των κατοικιδίων ζώων στην Ένωση δεν συνιστά ένα από τα κεντρικά θέματα στη διαπραγματευτική ατζέντα, πρόκειται για ένα ακανθώδες ζήτημα που αφορά περίπου 50 εκατομμύρια ζώα συντροφιάς και τους ιδιοκτήτες τους. Από τη μεριά της η βρετανική κτηνιατρική υπηρεσία παροτρύνει τους κατόχους κατοικιδίων, που σκοπεύουν να ταξιδέψουν σε χώρα της Ένωσης μετά τις 29 Μαρτίου, να προετοιμαστούν για παν ενδεχόμενο. Εντούτοις, μετά τις 19 Νοεμβρίου, όταν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδωσε το πράσινο φως για το προσχέδιο της συμφωνίας, στους πολιτικούς κύκλους του Ηνωμένου Βασιλείου επικρατεί αισιοδοξία πως θα καταλήξουν σε ένα ευνοϊκό σενάριο για τους Βρετανούς ιδιοκτήτες κατοικιδίων ζώων και τους τετράποδους φίλους τους.
Βιβλιογραφία
- Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 576/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιουνίου 2013 , σχετικά με τις μη εμπορικού χαρακτήρα μετακινήσεις ζώων συντροφιάς και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 998/2003.
- Ενημέρωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το καθεστώς των ταξιδιών μεταξύ κρατών-μελών και Μεγάλης Βρετανίας μετά το Brexit.
- Προσχέδιο της συμφωνίας για την απόσυρση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Άρθρο της ιστοσελίδας dailymail.co.uk για τις αλλαγές που θα επιφέρει το Brexit στις μη εμπορικές μετακινήσεις κατοικιδίων από το Ηνωμένο Βασίλειο με προορισμό την ΕΕ https://www.dailymail.co.uk/news/article-6358521/Pet-owners-pay-55-health-certificate-no-deal-Brexit.html
