Η διαδικασία εξόρυξης υδρογονανθράκων

Του Δημήτρη Κληρονόμου,

Η αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων διέπεται από τις διατάξεις του Ν.2289/1995 (ΦΕΚ 27/Α/1995) “Αναζήτηση έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και άλλες διατάξεις”, όπως συμπληρώθηκε/τροποποιήθηκε από τους ακόλουθους Νόμους:

• Ν. 4001/2011, (ΦΕΚ 179/Α/2011) «Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις»
• Ν. 4409/2016, (ΦΕΚ 136/Α/2016) «Πλαίσιο για την ασφάλεια στις υπεράκτιες εργασίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, ενσωμάτωση της Οδηγίας 2013/30/ΕΕ, τροποποίηση του ΠΔ 148/2009 και άλλες διατάξεις»

Για τους σκοπούς της παρούσας δημοσίευσης κρίνεται σκόπιμη η συνοπτική παρουσίαση μερικών ορισμών και προνοιών του ανωτέρω νομοθετικού πλαισίου:

1. Υδρογονάνθρακες: Τα κάθε είδους πετρελαιοειδή σε στερεά, υγρή ή αέρια κατάσταση και συγκεκριμένα το ορυκτό αργό πετρέλαιο ή φυσική βενζίνη, τα φυσικά υδρογονανθρακούχα αέρια, καθώς και κάθε είδους ορυκτά ή ουσίες που εξορύσσονται μαζί τους.
2. Αναζήτηση υδρογονανθράκων:Η προσπάθεια εντοπισμού υδρογονανθράκων σε συγκεκριμένη περιοχή με οποιαδήποτε πρόσφορη μέθοδο εκτός από γεωτρήσεις.
3. Έρευνα υδρογονανθράκων: Η έρευνα για την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων με οποιαδήποτε πρόσφορη μέθοδο, καθώς και με γεωτρήσεις.
4. Εκμετάλλευση υδρογονανθράκων: Η εξόρυξη υδρογονανθράκων, η τυχόν κατεργασία προκειμένου να καταστούν εμπορεύσιμοι και η αποθήκευση και η μεταφορά αυτών και των παραπροϊόντων τους μέχρι τις εγκαταστάσεις φόρτωσης για περαιτέρω διάθεση. Στην προαναφερόμενη κατεργασία δεν περιλαμβάνεται η διύλιση.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και στη διεθνή πρακτική αναγνωρίζονται τέσσερα Στάδια για τις σχετικές με τους υδρογονάνθρακες δραστηριότητες. Τα Στάδια με τη σειρά υλοποίησής τους έχουν ως κάτωθι:

Αναζήτηση: διεξάγεται προσπάθεια εντοπισμού υδρογονανθράκων σε συγκεκριμένη περιοχή με οποιαδήποτε πρόσφορη μέθοδο, εκτός από γεωτρήσεις.   Η αναζήτηση πραγματοποιείται σε περιοχές που περικλείουν λεκάνες με πετρελαιοπιθανά ιζήματα που πληρούν τις παρακάτω τέσσερις βασικές προϋποθέσεις.

Α) Ύπαρξη μητρικών πετρωμάτων: Πετρώματα που έχουν γεννήσει το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο στου γεωλογικούς αιώνες.

Β) Ύπαρξη πετρωμάτων «ταμιευτήρων»: Πετρώματα που αποθηκεύουν τους υδρογονάνθρακες που δημιούργησαν τα μητρικά.

Γ) Ύπαρξη πετρωμάτων «καλυμμάτων»: Όπως τα αλάτια και οι άργιλοι που θα πρέπει να καλύπτουν τις παραπάνω προϋποθέσεις 1,2 καθιστώντας την παγίδα υδρογονανθράκων αδιάβροχη από το νερό της θάλασσας.

Δ)  Κατάλληλη γεωλογική ιστορία

Έρευνα: ερευνώνται οι «ελπιδοφόρες» περιοχές, αρχικά με γεωφυσικές διασκοπήσεις του πυθμένα, κυρίως σεισμικές, προκειμένου να εντοπιστούν «στόχοι», δηλαδή κατάλληλες τεκτονικές και στρωματογραφικές δομές στο υπέδαφος, που μπορεί να έχουν λειτουργήσει ως παγίδες υγρών και αερίων υδρογονανθράκων. Στους στόχους ορύσσεται μια ή περισσότερες ερευνητικές γεωτρήσεις. Σύμφωνα με το Ν. Ν.2289/1995, όπως ισχύει, η διάρκεια του Σταδίου ερευνών προσδιορίζεται στη Σύμβαση και δεν μπορεί να υπερβαίνει τα οκτώ (8) έτη για θαλάσσιες περιοχές.

Μία μέθοδος έρευνας ύπαρξης παγίδας υδρογονανθράκων, που χρησιμοποιείται στην θάλασσα είναι η πραγματοποίηση σεισμικών δονήσεων από κατάλληλα εξοπλισμένο ερευνητικό πλοίο. Πίσω από το πλοίο έρχεται μία εστία ήχων, ενώ πραγματοποιούνται ισχυρές δονήσεις. Αυτές φτάνουν μέχρι και τα 9 km βάθος κάτω από τον πυθμένα, ανακλώνται πάνω στα πετρώματα, όπου υπάρχει Φυσικό Αέριο ή Πετρέλαιο. Μετά πάλι στην επιφάνεια της θάλασσας, όπου καταγράφονται οι ενδείξεις από τα υδρόφωνα όπως φαίνεται και από την παραπάνω εικόνα το μήκος των οποίων είναι 9 km πίσω από το πλοίο. Εν συνεχεία, πραγματοποιείται η επεξεργασία των στοιχείων, μέσω της βοήθειας υπολογιστών, με σκοπό την εύρεση πιθανής ύπαρξη παγίδας υδρογονανθράκων, ώστε να συνεχιστεί η διαδικασία.

Η πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου ή φυσικού αερίου σε μια ιζηματογενή λεκάνη πρέπει να επιβεβαιωθεί με ερευνητικές γεωτρήσεις. Καμία γεώτρηση δεν ξεκινά,  εάν οι επιστήμονες δεν έχουν ολοκληρώσει τους υπολογισμούς κερδοφορίας και δεν έχουν δώσει την έγκρισή τους. Μετά τον υπολογισμό του επενδυτικού ρίσκου πρέπει να γίνουν υπολογισμοί ως προς τη συνολική βιωσιμότητα του κοιτάσματος και τις πιθανότητες αποπληρωμής του έργου. Παρά την όλη προετοιμασία, η πιθανότητα διάνοιξης ξηρού φρέατος παραμένει υψηλή.

Στη συνέχεια, προσδιορίζονται οι παραγωγικές ζώνες και τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα. Σε περίπτωση ανεύρεσης υδρογονανθράκων, με βάση τα δεδομένα της διάτρησης και των δοκιμών παραγωγής προσδιορίζονται οι παραγωγικές ζώνες (ταμιευτήρες) και τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα κάθε πεδίου. Αν, κατά το Στάδιο αυτό, δεν εντοπιστούν επαρκή και εκμεταλλεύσιμα αποθέματα δεν διεξάγονται τα επόμενα στάδια του προγράμματος.

Ανάπτυξη και παραγωγή: διεξάγεται η εξόρυξη υδρογονανθράκων με αξιοποίηση των γεωτρήσεων του προηγούμενου σταδίου ή την όρυξη νέων, καθώς και η κατεργασία, η αποθήκευση και η μεταφορά αυτών και των παραπροϊόντων τους σε εγκαταστάσεις φόρτωσης για περαιτέρω διάθεση. Στο Στάδιο αυτό περιλαμβάνεται η υλοποίηση όλης της απαραίτητης υποδομής, όπως εγκαταστάσεις κατεργασίας, προσωρινής αποθήκευσης και φόρτωσης, δίκτυο αγωγών μεταφοράς κ.ά. Η κατεργασία των εξορυσσόμεων υδρογονανθράκων προκειμένου να καταστούν εμπορεύσιμοι δεν περιλαμβάνει τη διύλιση. Σύμφωνα με το Ν. Ν.2289/1995, όπως ισχύει, αν διαπιστωθεί ότι το ανακαλυφθέν κοίτασμα υδρογονανθράκων είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμο, ορίζεται η περιοχή εκμετάλλευσης του συγκεκριμένου κοιτάσματος, οριοθετείται η έκτασή της και ως προς αυτήν αρχίζει το στάδιο εκμετάλλευσης. Το στάδιο εκμετάλλευσης κάθε περιοχής διαρκεί είκοσι πέντε (25) έτη. Η διάρκεια του σταδίου εκμετάλλευσης μπορεί να παραταθεί έως και δύο πενταετίες.

Για τις εργασίες χρησιμοποιούνται τα ενδεδειγμένα τεχνικά μέσα και μέθοδοι, σύμφωνα με τους κανόνες επιστήμης και τέχνης της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Οι βασικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν διάτρηση των φρεατίων ανάπτυξης, ανάπτυξη εγκαταστάσεων παραγωγής, ανάπτυξη των εξαγωγικών εγκαταστάσεων, όπως οι αγωγοί και η λειτουργία ρουτίνας των συστημάτων αυτών. Διάφορα συστήματα ανάπτυξης και παραγωγής μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην περιοχή αδειοδότησης. Το είδος των εγκαταστάσεων που επιλέγονται από έναν φορέα βασίζονται σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του βάθος του νερού, του τύπου του κοιτάσματος, της γειτνίασης με υπάρχουσες υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου και λειτουργίες υποστήριξης. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την παραδοσιακή σταθερή πλατφόρμα, πύργους, πλωτά συστήματα παραγωγής, ή υποθαλάσσια συστήματα που ελέγχονται εξ αποστάσεως από χερσαίες εγκαταστάσεις

Αποξήλωση-αποσυναρμολόγηση εγκαταστάσεων και αποκατάσταση περιοχής: μετά την ολοκλήρωση της εκμετάλλευσης ενός πεδίου υδρογονανθράκων ακολουθεί η σφράγισης των σωληνώσεων όλων των ερευνητικών και παραγωγικών γεωτρήσεων, της αποσυναρμολόγησης και της απομάκρυνσης όλων των εγκαταστάσεων και των υποδομών παραγωγής, αποθήκευσης και μεταφοράς, και η αποκατάσταση της περιοχής.

Οι υπεράκτιες πλατφόρμες, συνήθως αποσυναρμολογούνται με κόψιμο από τη βάση τους στον πυθμένα της θάλασσας και χρήση εκρηκτικών υλών. Για τις σωληνώσεις, η συνήθης διεθνής πρακτική περιλαμβάνει τον καθαρισμό τους και την εγκατάλειψή τους.

Πηγές

• Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων Α.Ε. (2018). Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης στις θαλάσσιες περιοχές ‘Δυτικά Κρήτης’ και ‘Νοτιοδυτικά Κρήτης ’.Αθήνα
• Καραγιώργος Θ. Βασίλειος (2018), «Βιομηχανική ασφάλεια σε υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης υδρογονανθράκων», Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Ξάνθη

Δημήτρης Κληρονόμος

Ο Δημήτρης Κληρονόμος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Είναι τελειόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πραγματοποίησε πρακτική άσκηση κατά τους θερινούς μήνες σε πολυεθνική εταιρεία, στον κλάδο της βιομηχανίας και έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις τοπικής αυτοδιοίκησης.