Του Κωνσταντίνου Ι. Γιαρέντη,
Τι κάνει καλό και αποδοτικό έναν ηγέτη; Τα επιτεύγματά του; Η σχέση του με τους υποστηρικτές του; Ή μάλλον η συμπεριφορά του; Λίγο έως πολύ είναι όλα και ακόμη περισσότερα. Καταρχάς, όμως, καλό θα ήταν να διαχωριστεί και να αποσαφηνιστεί ο όρος του ηγέτη. Ηγέτης δεν είναι ο κάθε αρχηγός και ο κάθε κυβερνήτης. Το να άρχεσαι ή να κυβερνάς σημαίνει ότι απλά κατέχεις μια θέση εξουσίας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, όμως, ιστορικά και κοινωνικά που δεν επιτρέπουν την ταύτιση των δύο όρων, αφού πολλοί άρχοντες, κυβερνήτες, πρόεδροι κ.λπ. δεν ήταν αποδοτικοί στο έργο τους και δεν άφησαν το σημάδι τους στις «λευκές σελίδες» της ιστορίας. Επομένως, τι κάνει έναν ηγέτη αυτό που είναι;
Ηγεσία δια ισχύος, όχι εξαναγκασμού:
Στη δημοκρατία, για να αποκτήσει κάποιος τις μεγαλύτερες εξουσίες σε ένα κράτος χρειάζεται τη λαϊκή νομιμοποίηση. Κάποιοι μπορεί να την αμφισβητούν, παρόλα αυτά, η σχέση άρχοντα-αρχόμενου παίζει μείζονα ρόλο και στο να γίνει ένας άρχων ηγέτης. Ένας ηγέτης χρειάζεται να έχει μια, έστω άτυπη λαϊκή νομιμοποίηση. Αυτό, ως γνωστόν, δεν ήταν πάντοτε αυτονόητο. Το να έχεις καλές σχέσεις με τους «από κάτω» σου σού παρέχει αυτόματα μια διευρυμένη δυναμική, και λόγω των καλών σχέσεων συνεργασίας του εκάστοτε μηχανισμού που συμμετέχεις αλλά και του καλού κλίματος που υπάρχει στο χώρο. Δεν χρειάζεται να βασίζεις την εξουσία σου στην πυγμή σου αλλά να χρησιμοποιείς την πυγμή σου για να γίνεις αρεστός στους υποστηρικτές σου. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έχοντας καταλάβει όλη την Περσία και τη Μήδεια ο στρατός του Έλληνα βασιλιά είχε εξαντληθεί. Ψίθυροι ακούγονταν για ανταρσία. Παρά το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος θέλησε να συνεχίσει την εκστρατεία επέλεξε να ακούσει τον στρατό που τον είχε στηρίξει στο εγχείρημά του. Δεν τους ανάγκασε να συνεχίσουν στα βάθη της Ινδία για να καταλάβει τον κόσμο αλλά συμφώνησε στην παύση της εκστρατείας μέχρι να ξεκουραστεί ο στρατός.
Ηγεσία από την πρώτη γραμμή:
Ακόμη ένα κλασικό χαρακτηριστικό του ηγέτη (leader) που τον διαφοροποιεί από τον αρχηγό (boss). Σε αυτή την περίπτωση εξυπηρετεί να αξιοποιηθούν οι αγγλικοί όροι, χάριν ευκολίας. Ο leader ηγείται ο ίδιος από την πρώτη γραμμή της μάχης. Δεν δίνει διαταγές ενώ κάθεται σε έναν θρόνο και προβλέπει το μέλλον. Στέκεται μαζί με την ομάδα του, δίνει το παράδειγμα, γίνεται ο ίδιος το πρότυπο όλων με την ανδρεία του, την μαχητικότητα, την καλοσύνη του, την αρετή του. Ένα απλό boss ξέρει να δίνει διαταγές. Χρήσιμο και αυτό, ειδικά σε περιπτώσεις όπου ο κίνδυνος απώλειάς του υπερτερεί της προσφοράς του στις πρώτες γραμμές. Όταν όλα δείχνουν χαμένα σε ένα εγχείρημα, όμως, ποια θα πρέπει να είναι η θέση του ανώτερου; Πρέπει να ορθώσει το ανάστημά του, να σταθεί απέναντι στους αντιπάλους και δίπλα στους δικούς του και να τους κοιτάξει στα μάτια. Να αντλήσει τον φόβο από τα μάτια των συστρατιωτών του και με ένα βλέμμα να τρομοκρατήσει τους αντιπάλους. Να βάλει την ομάδα του σε θέση ισχύος. Οι καιροί πολλές φορές μπορεί να είναι δύσκολοι, το ηθικό να είναι πεσμένο και η αβεβαιότητα να έχει κυριαρχήσει στις ψυχές των ανθρώπων. Ως leader χρειάζεται να εμπνεύσεις την ομάδα σου. Να είσαι η αξιόπιστη συναδελφική, πατρική, φιλική πολλές φορές φιγούρα που θα εμπνέει την συνεργασία και θα δίνει – πραγματικές – ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο που μαζί θα επιτύχετε.
Αψηφήστε τις συμβάσεις:
Όχι ένας ηγέτης δεν πρέπει να είναι κοινότυπος, δεν πρέπει να είναι «ένας ακόμη από τους πολλούς». Πρέπει να είναι μοναδικός, να είναι ειλικρινείς και ευφυής. Οι άνθρωποι δίνουν μεγάλη σημασία στην παράδοση. Σπάνια η μεγάλη μερίδα της κοινωνίας την αμφισβητεί. Ξεφεύγοντας, όμως, από τα δεσμά της, μπορείς να αποκτήσεις καθαρό πλεονέκτημα στην βάση ισχύος σου. Προφανώς το ότι αψηφώ τις συμβάσεις δεν σημαίνει ακυρώνω την παράδοση. Σημαίνει ότι τις παραδόσεις τις περνάω από ένα ισχυρό ορθολογικό φίλτρο χωρίς να εθελοτυφλώ. Μια πράξη πρωτοφανούς «αντισυμβατικότητας» επέδειξε ο Καίσαρας όταν κατηγορήθηκε ότι είχε σκοπό να προδώσει την πατρίδα (σε μία περίοδο όπου η προδοσία ισοδυναμούσε με θάνατο), λαμβάνοντας μέρος στη συνομωσία του Κατιλίνα. Ως πραίτορας, κατά την διάρκεια της συζήτησης στην σύγκλητο, ο Καίσαρας πήρε τον λόγο. Γνώριζε πως η συνομωσία είχε ξεσκεπαστεί και, ως εκ τούτου, ματαιωθεί. Γνώριζε, επίσης, ότι οι συνωμότες ήταν πλέον αδύναμοι χωρίς κάποια εξουσία. Οπότε γιατί να τους θανατώσουν αφού μπορούσαν να τους εξορίσουν σε κάποιο απόμερο κομμάτι της αυτοκρατορίας; Ο Καίσαρας με τον λόγο του αυτόν επέδειξε πρωτοφανή ανθρωπιά και ζήλο. Αντιτάχθηκε στη νόρμα της εποχής και ορθώθηκε ως βράχος για αυτό που πίστευε ότι ήταν σωστό.
Στοιχηματίστε στον εαυτό σας:
Ίσως το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό για έναν ηγέτη. Πολλές φορές, ο δρόμος ενός ηγέτη θα το φέρει σε σταυροδρόμια, σε διλήμματα, όπου η μανιώδης και εμμονή ανάλυση των καταστάσεων αποβαίνει διαρκώς ατελέσφορη. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο πραγματικός ηγέτης τι πρέπει να κάνει; Πρέπει να εμπιστευτεί το ένστικτό του, όχι, όμως, άκριτα. Ο ηγέτης πρέπει να έχει καθαρό πάντα στο μυαλό του τον στόχο και την αποστολή του. Πρέπει να ξέρει τι θέλει από κάθε εγχείρημα που ξεκινά να φέρει εις πέρας. Και αυτό είναι που πρέπει να τον εμπνέει κατά την διάρκεια του αγώνα του. Ό,τι κάνει πρέπει να εξυπηρετεί τον απώτερο σκοπό του. Και αν ο σκοπός του είναι η πολιτική ανέλιξη και η προσωπική προβολή, τότε de facto δεν είναι ηγέτης και de facto θα αποτύχει. Ουσιαστικά, ένα καταρχήν ερώτημα γεννάται από την παράμετρο αυτή. «Πώς θα ηγηθείς άλλων αν δεν μπορείς αν ηγηθείς του ίδιου σου του εαυτού;» Χρειάζεται πρώτα και πάντα να έχεις καθαρή συνείδηση για να προχωρήσεις παρακάτω.
