Της Σοφίας-Ζωής Παράσχου,
Η ζωή είναι μία αρένα, από τις πιο διάσημες και ενδιαφέρουσες, στην οποία παρευρίσκεται πλήθος θεατών, άλλοτε παρακολουθώντας από τις εξέδρες και άλλοτε έχοντας το ρόλο του ταυρομάχου. Οι ρόλοι εναλλάσσονται διαρκώς, ο θεατής γίνεται ταυρομάχος και παλι επιστρέφει στις κερκίδες. Βέβαια, η κάθε εναλλαγή συνοδεύεται από την εμπειρία της προηγούμενης ιδιότητας. Με άλλο μάτι παρακολουθεί κάποιος την ταυρομαχία όταν δεν έχει δοκιμαστεί στην αρένα και με τελείως διαφορετικό μάτι στη συνέχεια, μετά τη συμμετοχή του, έχοντας βιώσει τον πόνο, τα τραύματα, την αποτυχία, ή, πάλι, τη νίκη και τον θρίαμβο. Οι συμμετέχοντες είναι διαφορετικού χαρακτήρα και προσωπικότητας, διαφορετικών ηλικιών, κουλτούρας, αξιών, άνθρωποι πεπαιδευμένοι (κοινωνικά και μορφωτικά) και μη, με ή χωρίς ηθικούς φραγμούς, προπονημένοι και μη, άνθρωποι με οργανωμένη ζωή και στόχους αλλά και άλλοι που ζουν το παρόν, θεωρώντας ότι «ο καλύτερος στόχος είναι να μην έχεις στόχο», άλλοι που ξέρουν μόνο να αμύνονται αποβλέποντας απλά στην επιβίωση και στις εύκολες λύσεις και άλλοι που θα μπορούσες να τους χαρακτηρίσεις και επιθετικούς παίκτες, οι οποίοι δεν αρκούνται στα προηγούμενα αλλά είτε επιδιώκουν την ατομική ποιότητα, μέσω της ανέλιξης και της αναγνωρισιμότητας, είτε αναδεικνύουν ως πρωταρχική την πρόοδο της ολότητας έναντι της μονομέρειας και του εγωκεντρισμού.
Σ’ αυτή την αρένα κυκλοφορούν, παρακολουθούν και συμμετέχουν άνθρωποι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά συνάμα και τόσο φαινομενικά ίδιοι, ή το αντίθετο, ίδιοι αλλά φαινομενικά τόσο διαφορετικοί… Είναι γεγονός ότι η πρώτη εικόνα αποτελεί συνήθως ψευδαίσθηση και χρειάζεται χρόνο και εμπειρία για να γνωρίσεις τον άλλο. Αυτή η ιχνηλασία καθίσταται δυσκολότερη σε περιπτώσεις καλά «κεκρυμμένων» ιδιοτήτων. Σε περιπτώσεις δηλαδή που το «φαίνεσθαι» είναι τόσο άρτια στημένο που χρειάζεται πολλή τύχη (!!) για να καταφέρεις την εξειδικευμένη και στοχευμένη αποκάλυψη.
Η αλήθεια είναι ότι η λέξη ανειλικρίνεια δεσπόζει σε κάθε τομέα της ζωής μας. Σε κάποιους, μάλιστα, τομείς (π.χ. πολιτική) αποτελεί τεκμαρτό δεδομένο, που θα πρέπει να αγωνιστείς για να το ανατρέψεις. Κατά τεκμήριο όλοι είναι ψεύτες μέχρι να αποδειχτεί το αντίθετο. Στην κοινωνική μας ζωή τα πράγματα είναι πιο βελτιωμένα. Εδώ υπερισχύει η ανάγκη μας να ξεκινάμε με αισιόδοξα δεδομένα και θετική αύρα για τον διπλανό μας, ενώ εμείς, συνήθως, είμαστε αυτοί που προσπαθούμε να μεταλλαχθούμε σε αυτό που θεωρούμε ότι θέλει ιδανικά ο άλλος. Ο εργοδότης, ο φίλος, ο σύντροφος, ο συμφοιτητής, ο καθηγητής…
Η πάγια αυτή πρακτική της μετάλλαξης έχει ως βασικό σύμμαχο το ψέμα.
Είναι δεδομένο πως όλοι, κάποια στιγμή στη ζωή μας, έχουμε πει ψέματα, είτε κατά συνθήκη προκειμένου να αποφύγουμε ανισορροπίες στη ζωή μας, είτε από ακόρεστο εγωκεντρισμό, γιατί δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να υπάρχει «καλύτερος ημών». Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για περιπτώσεις δειλίας και φόβου να έρθουμε αντιμέτωποι με μία πραγματικότητα που θα ανέτρεπε την τάξη στη ζωή μας, θα άλλαζε το αύριο και θα μας καθιστούσε ίσως υπόλογους για τις πράξεις μας, ενώ στην τελευταία μιλάμε για ανθρώπους που το ψέμα ρέει στις φλέβες τους, παράλληλα με το αίμα τους, έχουν συνηθίσει την εικονική πραγματικότητα στην οποία είναι βολεμένοι και απαιτούν και οι άλλοι να ενταχθούν σ’αυτή και να την αποδεχθούν. Είμαι, κατά το δοκούν, ό,τι θέλω!!! Μπορώ, όμως, να το υποστηρίξω ή θα γελοιοποιηθώ;; Σε αυτή την νοσηρή κατάσταση υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, για τους οποίους η αξία της αλήθειας και της ειλικρίνειας είναι βασικό στοιχείο της προσωπικότητάς τους, κοιτάνε πάντα τον συνάνθρωπό τους βαθιά στα μάτια και δεν αυτοπαρουσιάζονται, γιατί η αύρα και η ευθύτητα τους είναι τόσο επιβλητικές που δεν αφήνουν περιθώρια για ερμηνείες και αναζητήσεις.
Αντικρίζοντας, λοιπόν, αυτή την αρένα, στην οποία κινούμαστε, υιοθετούμε συμπεριφορές και αγωνιζόμαστε, πρέπει κάποτε να αναρωτηθούμε… Τον ταύρο τον νικάς με την ειλικρίνεια ή με το ψέμα και την πονηριά ;;
Η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη. Το ευχολόγιο της ενάρετης ζωής θα είχε ως μοναδική απάντηση την πρώτη, είναι, όμως, αυτή αρκετή για να σε βοηθήσει να μην τραυματιστείς και να φανείς πιο δυνατός από αυτόν;; Ή μήπως τελικά δεν έχει σημασία το αποτέλεσμα αλλά μόνο το μέσο;
Πολλοί ορίζουν την ειλικρίνεια ως την ευγενέστερη μορφή βλακείας. Άλλοι, πάλι, κρίνουν πως η ειλικρίνεια είναι σοφία, αποτελεί τη σύνδεση των πράξεων με τις σκέψεις μας και βάλλει κατά της σημερινής έκπτωσης αξιών. Σπάνια, όμως, η ειλικρίνεια συνδέεται με μια ιδιότητα που, προσωπικά, θεωρώ πως είναι απόλυτα σύμφυτη με εκείνη, το θάρρος και όχι το θράσσος.
Ειλικρίνεια είναι, πράγματι, τόλμη, είναι θάρρος. Ειλικρίνεια είναι η ικανότητα του ανθρώπου να στέκεται γερά στα πόδια του, να παίρνει τις αποφάσεις του και να μην φοβάται να γίνεται υπόλογος των πράξεών του. Ειλικρίνεια είναι εκείνη η τρομερή δυνατότητα που σου επιτρέπει να αντικρίζεις την πραγματικότητα κατάματα και σε προκαλεί να την αντιμετωπίσεις στα ίσια, κατευνάζοντας τους αμυντικούς σου μηχανισμούς που σε ωθούν να εθελοτυφλείς και να ελίσσεσαι δόλια. Ειλικρίνεια είναι εντιμότητα τόσο στην προσωπική ζωή όσο και στην επαγγελματική και κοινωνική. Ειλικρίνεια είναι η ένδειξη πως είσαι ο καπετάνιος του προσωπικού σου καραβιού που δαμάζει καθημερινά τα κύματα στο πέρασμα των χρόνων, ο ταυρομάχος των ονείρων των θεατών, που καταφέρνει να νικήσει με σεβασμό τον ταύρο και υποκλίνεται. Ειλικρίνεια είναι, ακόμη, η ένδειξη ότι εσύ ζεις τη ζωή και δεν… σε «ζει» εκείνη. Ειλικρίνεια είναι εκείνη η ξεχωριστή αρετή λιγοστών ανθρωπων που ενσυνείδητα αποκλείουν το ψέμα γιατί ξέρουν ότι το μέλλον κτίζεται μόνο με ανοιχτά χαρτιά και όχι δολοπλοκίες. Ειλικρίνεια είναι καθαρή ματιά. Ειλικρίνεια είναι το φάρμακο για τη γιατρειά των σημερινών επιφανειακών ανθρωπίνων σχέσεων και το μέσο αναγωγής τους σε ουσιαστικές και βαθειές σχέσεις. Ειλικρίνεια είναι, τέλος, ο εξαιρετικά δύσκολος δρόμος αναγνώρισης των λαθών μας, αυτοκριτικής και αυτοβελτίωσης, και η άρνηση να καλυπτόμαστε από το πέπλο του ψέματος, το οποίο μπορεί να μας σώσει προσωρινά αλλά μας κρατά κρυμμένους και στάσιμους.
Ο μόνιμος και έως τώρα άτρωτος εχθρός της αλήθειας είναι η ανειλικρίνεια, το ψέμα, τα οποία είναι απόλυτα διαδεδομένα στην εποχή μας. Σκεφτείτε, όμως, ότι λειτουργεί τόσο ως εχθρός όσο και ως σύμμαχος στην προσπάθεια προσέγγισης της αρετής της ειλικρίνειας. Γιατί μόνο αν αντιληφθούμε ποιος είναι, τί ζητά και πώς σκέφτεται ο ανειλικρινής άνθρωπος, η αξία της αλήθειας θα αναδειχθεί σε όλο της το μεγαλείο.
Ανειλικρινής, με μια μόνο κουβέντα, είναι ο φοβισμένος και ανευ περιεχομένου άνθρωπος. Ο ασταθής. Εκείνος που είναι άτολμος, δειλός όχι μόνο να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεων του αλλά κυρίως να μπορεί να κοιτάζει με ευθύτητα τον ταύρο και στο τέλος να υποκλίνεται ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Γιατι το να αντικρίζεις την πραγματικότητα κατάματα, να την αντιμετωπίζεις ως έχει, να κάνεις τις επιλογές σου και να είσαι υπεύθυνος αυτών, ναι, αυτό είναι ουσιαστική και ποιοτική ζωή. Ανειλικρινής είναι ο ανέντιμος, εγωιστής και «εαυτούλης», αν θέλετε, καθώς, στο όνομα του να μη διαταράξει τις εικονικές ισορροπίες της ζωής του, κλεινεται στο καβούκι του ψέματος και αποτρέπει κάθε αχτίδα φωτός να εισέλθει εκεί, δείχνοντας μηδαμινό σεβασμό στους ανθρώπους που συναναστρέφεται γιατι, ναι, το να λες ψέματα είναι έκφραση της έλλειψης σεβασμού. Τελικά, ανειλικρινής είναι εκείνος που ενώ «ζει», τοις πράγμασι δεν ζει. Το αποτέλεσμα; Απώλεια ανθρώπων, φίλων, συντρόφων, συγγενών, συνεργατών, απώλεια φερεγγυότητας, απώλεια αγάπης και εκτίμησης προς τον εαυτό μας, προσωρινή ικανοποίηση – επιφανειακή – που φυσικά οδηγεί σε περαιτέρω απώλεια ισορροπίας (στο όνομα δήθεν της οποίας συνήθως επιλέγεται ο δρόμος της ανειλικρίνειας) και η «ζημία» όλο και αυξάνεται.
Θα μπορούσαν κάποιοι να κρίνουν πως το θέμα της ειλικρίνειας είναι αμιγώς θεωρητικό και μερικές σελίδες ενός άρθρου απλώς αποτυπώνουν φιλοσοφίες. Άλλοι θα μπορούσαν να πουν πως είναι άνευ σημασίας αφού αποτελεί καθημερινό φαινόμενο πια. Αυτό ακριβώς είναι και το πιο τρομακτικό απ’όλα. Σήμερα, κάτι τόσο παράλογο όπως το να διαστρεβλώνεις την πραγματικότητα και να εξαπατάς τους συνανθρώπους σου, οδηγώντας σε… εκπτώσεις στην ποιότητα των κοινωνικών σου σχέσεων, φαντάζει απόλυτα λογικό. Είναι μια καθημερινή συνήθεια, μια εύκολη λύση για την εξασφάλιση μιας προσωρινής ισορροπίας που άλλοτε μπορεί να κρατήσει ένα μεγαλό χρονικό διάστημα καθώς ο ψεύτης δύναται να επιβιώσει με ευκολία και άλλοτε εξαιρετικά σύντομο. Το δεδομένο, όμως, είναι πως πάντα η αποκάλυψη της αλήθειας οδηγεί στο Big Bang και το domino που ο καθένας μας δημιούργησε στη μέχρι τώρα ζωή του γκρεμίζεται με μιας. Γιατί η ανειλικρίνεια έχει αυτή την ιδιότητα, αποτελεί παράλληλα τον δυνατότερο σύμμαχο του ψεύτη, μαζί με τις υποκριτικές του ικανότητες, αλλά και τον χειρότερο εχθρό του. Και όταν αναδειχθεί η δεύτερη όψη του, τότε η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη.
Το πιο σημαντικό, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται μέσω αυτού του δοκιμίου δεν είναι το «τι είναι η ειλικρίνεια» αλλά το «τι ζωή θέλουμε να χτίσουμε» και ανάλογα με την απάντηση μας, επιλέγουμε τον δρόμο της αλήθειας, που είναι δύσβατος, ή του ψέματος, που είναι βολικός. Όμως ας μην ξεχνάμε το εξής: «τα αγαθά κόποις κτώνται» και ο εύκολος δρόμος δεν οδηγεί ποτέ στα επιθυμητά αποτελέσματα, πολλές φορές, μάλιστα, η βολικότητα του μπορεί να αποβεί και καταστροφική. Γιατί μόνο με το δρόμο της ειλικρίνειας, κάθε φορά που θα ξαναμπαίνεις στην αρένα θα είσαι καλύτερος από την προηγούμενη. Και πάντα θα λήγει με τον ίδιο τρόπο… Με σεβάσμια για την προσπάθεια υπόκλιση.
Γεννηθείσα το 1999. Είναι φοιτήτρια Νομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από πολύ μικρή ηλικία, ξεκίνησε να ασχολείται με διάφορες δραστηριότητες, εκ των οποίων ξεχώρισε τα debate και την αρθρογραφία. Συμμετέχει ενεργά σε μοντέλα προσομοιώσεων, ενώ ήταν αρχισυντάκτρια και αρθρογραφούσε τακτικά στην εφημερίδα του σχολείου της. Ιδιαίτερα πεδία ενδιαφέροντός της αποτελούν η Μέση Ανατολή και τα κοινωνικά ζητήματα.
