Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Πολλοί βασιλείς πέρασαν από τον θρόνο της Μακεδονίας λίγοι ήταν, όμως, αποτελεσματικοί. Εν πρώτοις, ξεχωρίζει ο Αλέξανδρος ο Α’, ο επονομαζόμενος Φιλέλλην, ο οποίος διπλασίασε την επικράτεια του βασιλείου του. Σημαντικός ήταν και ο Περδίκκας ο Β’, γνωστός για τις σχέσεις που είχε με την Αθήνα. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τον Αρχέλαο, στου οποίου την αυλή έκλεισε την σταδιοδρομία του ο Ευριπίδης. Τέλος, ο Αμύντας ο Γ’ ξεχωρίζει, πατέρας του Φιλίππου του Β’.
Οι πρώτες κινήσεις στην σκακιέρα
Ο Φίλιππος στέφθηκε βασιλιάς το 359 π.Χ. και προκειμένου να εδραιώσει την βασιλεία του, δολοφόνησε τον διεκδικητή τού θρόνου, Αργαίο, τον οποίον ήθελε η Αθήνα, για να ανακτήσει την Αμφίπολη και νυμφεύτηκε την Αυδάτα, κόρη του Βάρδυλη, βασιλιά των Ιλλυρίων. Ωστόσο, σε ένα διπλωματικό ελιγμό του, κάνει ειρήνη με την Αθήνα, στην οποίαν αναγνωρίζει δικαιώματα στην Αμφίπολη. Στη συνέχεια έκανε μεταρρυθμίσεις στον στρατό. Δίπλα στο ιππικό, το οποίο διαμορφώθηκε σε ισχυρό όπλο, λόγω της επαφής των Μακεδόνων με τους Θεσσαλούς, τοποθέτησε το σώμα των εταίρων, των συντρόφων του βασιλιά. Επίσης, διαμόρφωσε ένα σώμα οπλιτών, των πεζαίτερων, με ένα νέο όπλο, τη σάρισα, ακόντιο μακρύτερο του κανονικού, και με μικρή στρογγυλή ασπίδα. Αυτοί διαμόρφωσαν τη μακεδονική φάλαγγα, το αδιαμφισβήτητο όπλο των Μακεδόνων, που εντυπωσίασε τον Αιμίλιο Παύλο και όπως έλεγε ο Πολύβιος: μηδέν φοβερώτερον καί δεινότερον φάλαγγος μακεδονικής. Τα όπλα βολής και οι τεχνικές πολιορκίας τελειοποιήθηκαν. Ως αποτέλεσμα, το 358 οι Παίονες και οι Ιλλυριοί ηττώνται.
Αυτή η ικανότητα του Φιλίππου σε ζητήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής ενδεχομένως οφείλεται στην εμπειρία που αποκόμισε ως όμηρος στη Θήβα, στα χρόνια της ηγεμονίας της.
Οι πρώτες κατακτήσεις
Από ‘δω και έπειτα ο Φίλιππος ξεκινά την επέκταση του βασιλείου και βάζει τον ακρογωνιαίο λίθο για την αυτοκρατορία των Μακεδόνων. Με αφορμή την ήττα των Αθηναίων στον Α’ Συμμαχικό πόλεμο διατηρεί τον έλεγχο της Αμφίπολης, την οποία κατέκτησε στα 357, καταλαμβάνει το χειμώνα του ίδιου έτους την Πύδνα, στη συνέχεια την Ποτίδαια και τη Μεθώνη. Τέλος, κατέλαβε στα 355 με 354 τη Μαρώνεια, τα Άβδηρα και τις Κρηνίδες, αποικία της Θάσου. Με αυτόν τον τρόπο, οι Αθηναίοι έχασαν σχεδόν όλες τους τις κτήσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Η επόμενη αφορμή για παρέμβαση του Φιλίππου στις υποθέσεις της νοτίου Ελλάδας, ήταν ο Γ’ Ιερός πόλεμος. Όλα ξεκίνησαν, όταν οι Φωκείς διεκδικούσαν την κατοχή τού πυθικού ιερού και στηριζόμενοι κρυφά από τους Αθηναίους, το λεηλάτησαν. Οι υπόλοιποι Αμφικτίονες συνασπίστηκαν, για να αντιμετωπίσουν τους βέβηλους Φωκείς. Οι τελευταίοι, απειλώντας τους Θεσσαλούς προκαλούν το Φίλιππο να παρέμβει (είχε ήδη παρέμβει το 358). Ο τελευταίος, αν και ηττήθηκε στις δύο πρώτες μάχες (!), κατανίκησε τους Φωκείς στο Κρόκο Πεδίο. Ο Φίλιππος έστρεψε το βλέμμα του τώρα στη Θράκη, όπου το βασίλειο των Οδρυσών βρισκόταν σε αποσύνθεση από το 360/59. Κατέκτησε εδάφη στην Προποντίδα και το φρούριο του Ηραίου τείχους, το οποίο παραχώρησε στην πόλη της Περίνθου (αποικία της Σάμου,599). Για δύο χρόνια, ο Φίλιππος αγωνιζόταν να σταθεροποιήσει τις θέσεις του στην Ιλλυρία και στην Ήπειρο και εν τέλει στράφηκε στην Όλυνθο, κέντρο του κοινού των Χαλκιδέων, την οποία και ισοπέδωσε. Ο Γ’ Ιερός πόλεμος τελείωσε με τη Φιλοκράτειο ειρήνη, στην οποία δεν ενεπλάκη ο Φίλιππος. Αντιθέτως, άφησε το αμφικτινικό συμβούλιο να ρυθμίσει την ειρήνη μιας και εκεί είχε τη στήριξη των Βοιωτών και Θεσσαλών συμμάχων. Εν τέλει, του ανατέθηκε η προεδρία των Πυθίων στα 346, αφού είχε την απόλυτη πλειοψηφία.
Ο Φίλιππος εδραιώνει την κυριαρχία του στο νότο
Ο Φίλιππος το 357 νυμφεύτηκε την Ολυμπιάδα, κόρη του βασιλιά των Μολοσσών και προώθησε τον ανιψιό τής συζύγου του, Αλέξανδρο, στο θρόνο της Ηπείρου. Έτσι, ισχυροποίησε την παρουσία του στην Ήπειρο και διεξήγαγε εκστρατείες ενάντια στους Ιλλυρίους. Επίσης, εγκαθιστά πληθυσμούς στη θρακική ενδοχώρα, προσφιλή μέθοδο των προγόνων του. Το 344, αφού κατάλαβε, ανέτρεψε τη διπλωματική σύγκλιση μεταξύ Αθήνας και Αρταξέρξη του Γ’. Ο τελευταίος ανησυχούσε για τις κινήσεις των Μακεδόνων κοντά στα Στενά και ετοιμαζόταν να κατακτήσει την Αίγυπτο. Επίσης, την εποχή αυτή εκτελείται και ο Ερμείας, σημαντικός σύμμαχος του Φιλίππου στη Μικρά Ασία. Οι σχέσεις με την Αθήνα συνέχισαν να δηλητηριάζονται αυτήν τη φορά, λόγω της «διαμάχης των συλλαβών» για την κυριαρχία στην Αλόννησο. Οι Αθηναίοι παρακινούμενοι από τον Δημοσθένη επεμβαίνουν στην Ακαρνανία και ανακτούν την Εύβοια. Το 340 ο Φίλιππος ηττήθηκε, όμως ανέκοψε την πορεία 180 πλοίων με σιτάρι προς την Αθήνα. Την ίδια χρόνια, ενόσω εκστράτευε στη Σκυθία ένας εκπρόσωπος της Άμφισσας κατηγορεί τους Αθηναίους για κάποιο ανάθημά τους στους Δελφούς. Ο Αισχίνης ανέτρεψε την όλη κατάσταση κατηγορώντας τους Αμφισσείς, ότι καλλιέργησαν μέρος της γης του Απόλλωνα.
Ο Δημοσθένης, με το λόγο του Κατά Κτησιφώντος πήρε με το μέρος του τους Θηβαίους. Έτσι, η σύγκρουση με τους Μακεδόνες ήταν αναμενόμενη. Στη μάχη της Χαιρώνειας, το 338, στην οποία συμμετείχε και ο Αλέξανδρος, οι Μακεδόνες νίκησαν τις συνασπισμένες δυνάμεις της Θήβας και της Αθήνας και ο ιερός λόχος εξολοθρεύτηκε. Η Θήβα τιμωρήθηκε σκληρά και της επιβλήθηκε ολιγαρχία και φρουρά στην Καδμεία. Η Αθήνα, αν και οι κάτοικοί της πανικοβλήθηκαν, δεν έχασε τη δημοκρατία της. Ο Φίλιππος συνέχισε και στην Πελοπόννησο, όπου κέρδισε εδάφη εις βάρος της Σπάρτης.
Το 338/7 στην Κόρινθο οι Έλληνες -πλην των Λακεδαιμονίων- συνασπίστηκαν με ηγεμόνα το Φίλιππο. Μετά από λίγο ο Μακεδόνας βασιλιάς έφερε την πρόταση για εκστρατεία εναντίον της Περσίας. Το 336 μια εμπροσθοφυλακή των Μακεδόνων με αρχηγό τον Παρμενίωνα περνά στην Ασία. Ωστόσο, ο Φίλιππος δε θα συναντούσε ποτέ τα στρατεύματά του…
Πηγές
- Francois Lefevre, Η ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου
- Wolfgang Schuller, Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας
- Θανάσης Γεωργιάδης, Η αρχαία Μακεδονία κατά το Στράβωνα
