Του Χρήστου Μπέντσου,
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εκπομπών (Emissions Trading System-ETS) έχει κυρίαρχο ρόλο στην προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για περιορισμό των εκπομπών ρύπων ώστε να μην αυξηθεί η θερμοκρασία της γης πάνω από 2οC. Αποτελεί σημαντικό εργαλείο της ΕΕ για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ως προς το σκέλος της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (greenhouse gas emissions – GHG). Αυτοί οι στόχοι αναφέρονται ως 20-20-20 και ουσιαστικά συνοψίζονται στην μείωση των εκπομπών αερίων κατά 20%, το 20% του ενεργειακού μείγματος να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές και να έχει μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας κατά 20%. Όλοι οι στόχοι έχουν χρονικό ορίζοντα το 2020 και έτος σύγκρισης το 1990.
Η ιστορία ξεκινά το 1997 με το πρωτόκολλο του Kyoto, όταν τέθηκε το ζήτημα των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων για 37 βιομηχανοποιημένες χώρες. Το 2000, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission) παρουσίασε το λεγόμενο green paper με τίτλο «Greenhouse gas emissions trading within EU», θέτοντας τις βασικές ιδέες για την υλοποίηση του ETS. Το 2003 εκδόθηκε η πρώτη κοινοτική οδηγία για την εισαγωγή του ETS το 2005. Το πρόγραμμα αποτελείται από τέσσερις φάσεις.
Η πρώτη φάση (2005-2007) ήταν πιλοτική. Χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο του μηχανισμού διαμόρφωσης των τιμών διοξειδίου (carbon price formation), καθώς και για την εγκατάσταση υποδομών ελέγχου, αναφοράς και πιστοποίησης εκπομπών. Οι υπολογισμοί βασίζονταν σε εκτιμήσεις καθώς δεν υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα.
Η δεύτερη φάση (2007-2012), που συμπίπτει με τη πρώτη περίοδο εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Kyoto, αποτέλεσε συνέχεια της πρώτης αναφορικά με την επέκταση του εύρους εφαρμογής των καθαρότερων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις και τον αεροπορικό τομέα (aviation). Το 2008 η ΕΕ αποφάσισε να επεκτείνει το σύστημα από το 2013 σε περισσότερους τομείς. Εγκαθιδρύθηκε το Effort Sharing Decision που αποσκοπούσε στην μείωση εκπομπών από τομείς που δεν εντάσσονταν ως τότε στο σύστημα. Η μείωση ήταν της τάξης του 10% συγκριτικά με τα επίπεδα του 2005.
Στην τρίτη φάση (2013-2020) έγιναν προσπάθειες εναρμονισμού του συστήματος πανευρωπαϊκά με βάση τις ενέργειες του 2008. Η ίδια χρονική περίοδος συμπίπτει με τη δεύτερη περίοδο του πρωτοκόλλου του Kyoto, όπως επαναδιατυπώθηκε το 2012 στη Ντόχα του Κατάρ.
Αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος, κάθε χρόνο εκδίδεται ένα μέγιστο όριο επιτρεπτών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (cap) σε μορφή άδειας (allowance) σαν παράγωγο χρηματοοικονομικό προϊόν. Ένα ποσοστό δίνεται δωρεάν στους συμμετέχοντες ενώ οι υπόλοιπες άδειες διαπραγματεύονται με μορφή δημοπρασίας. Στο τέλος κάθε χρόνου, οι συμμετέχοντες οφείλουν να επιστρέψουν τις άδειες για κάθε τόνο διοξειδίου του άνθρακα που παρήγαγαν. Αν η επιχείρηση παρουσιάζει έλλειμμα αδειών τότε πρέπει είτε να πάρει μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίου είτε να αγοράσει άδειες στη δευτερογενή αγορά. Αν η επιχείρηση έχει πλεόνασμα αδειών τότε μπορεί είτε να τις αποθηκεύσει για μελλοντική χρήση είτε να τις πουλήσει στη δευτερογενή αγορά.
Μεταξύ των τριών βασικών πλεονεκτημάτων αυτού του συστήματος είναι η βεβαιότητα σχετικά με την ποσότητα ρύπων καθώς υπάρχουν ανώτατες επιτρεπόμενες τιμές. Το δεύτερο πλεονέκτημα αφορά την τιμή του διοξειδίου που είναι ίδια για όλους τους συμμετέχοντες. Το τρίτο πλεονέκτημα αφορά τα έσοδα που αποκομίζει η ΕΕ, τα οποία κατευθύνονται στη χρηματοδότηση μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Τέλος, καθώς πλησιάζουμε στο 2020 έχουν τεθεί νέοι στόχοι. Κύριος στόχος αποτελεί η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 80-95% έως το 2050 συγκριτικά με τα επίπεδα του 1990. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου, τον Ιανουάριο του 2014 προτάθηκε ο ενδιάμεσος στόχος για μείωση των εκπομπών κατά 40% το 2030 (συγκριτικά με το 1990), ο οποίος ψηφίστηκε τον Οκτώβριο του 2014.
Απόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, μεταπτυχιακός φοιτητής στο MSc Energy and Finance στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και υπότροφος του Ιδρύματος Καρέλια. Στα πλαίσια του Erasmus+ βρίσκεται στο Costas Grammenos Center for Shipping, Trade and Finance στο Cass Business School, ενώ εργάζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) στο Λονδίνο. Πολιτικά χαρακτηρίζεται φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής. Είναι μέλος του Finance Club, της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων και του Ομίλου Ροταράκτ Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος του συλλόγου φοιτητών κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών και class representative στο μεταπτυχιακό.
