Της Κλειώς Κατσιμίχα,
Είναι ένα σχεδόν αδιαμφισβήτητο γεγονός πως ο κόσμος μας ήταν -από αρχαιοτάτων χρόνων- ένας κόσμος δύο ταχυτήτων. Ενώ λοιπόν οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες απασχολούνται με ζητήματα όπως η τεχνολογία, η πολιτική, η τέχνη –προνόμια όλα ενός ανεπτυγμένου κόσμου- σε άλλες περιοχές του πλανήτη, οι άνθρωποι, μαστιζόμενοι από ασθένειες όπως η χολέρα, προσεύχονται καθημερινά για μία βροχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Σομαλίας. Η εν λόγω χώρα αποτελεί ένα στερεοτυπικό σχεδόν παράδειγμα αφρικανικής χώρας: αποικιοκρατία, απελευθέρωση, εμφύλιοι πόλεμοι, απότοκο των οποίων είναι μία παρατεταμένη ανθρωπιστική κρίση. Ο εμφύλιος πόλεμος της Σομαλίας διαρκεί σχεδόν 20 χρόνια στη διάρκεια των οποίων οι αντίπαλοι αλλάζουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα, με πιο πρόσφατους το σομαλικό κράτος εναντίον της εξτρεμιστικής ισλαμικής τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ-Σαμπάμπ (παρακλάδι της Αλ-Κάιντα). Η τελευταία, όντας ουσιαστικά η διάδοχος της Αλ-Ιτιχάντ αλ-Ισλάμι, βρίσκεται στο κέντρο των συγκρούσεων που γερά κρατούν στην αφρικανική χώρα από το 1991 ως και σήμερα. Όπως είναι φυσικό ο πληθυσμός της χώρας βιώνει καθημερινά τις καταστροφικές συνέπειες των χρόνιων συγκρούσεων. Αποκορύφωμα της ανθρωπιστικής κρίσης ήταν η χρονιά του 2011, οπότε και ο ΟΗΕ σε επίσημη ανακοίνωση του έκανε λόγο για λιμό στην περιοχή, άμεση συνέπεια της μείωσης της παραγωγής, της αδυναμίας πρόσβασης του σομαλικού λαού σε φαγητό και στην αδυναμία αντιμετώπισης της κατάστασης τόσο από την επίσημη κυβέρνηση, όσο και από την διεθνή κοινότητα.
Σήμερα, 7 χρόνια μετά, η ανθρωπιστική κρίση καλά κρατεί στην Αφρικανική χώρα, με τους τρεις προαναφερθέντες παράγοντες να κάνουν φανερή την παρουσία τους σε αμείωτο μάλιστα ποσοστό. Η πολυετής ξηρασία που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή από το 2015, έχει συνδράμει στην περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης και έχει οδηγήσει στην έλλειψη επισιτιστικής ασφάλειας, μειώνοντας την αγροτική παραγωγή και δυσχεραίνοντας την ανάπτυξη και εκμετάλλευση της κτηνοτροφίας, ενώ οδήγησε μεγάλη μερίδα ανθρώπων να προχωρήσουν σε εσωτερική μετανάστευση, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Πιο συγκεκριμένα η ισχνή βροχόπτωση συνδυαστικά με τις χαμηλές στάθμες στα ποτάμια είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή σοδειών, την έλλειψη νερού και συνακόλουθα την μείωση του αριθμού των κτηνοτροφικών μονάδων. Οι συνθήκες αυτές σχεδόν αναπόφευκτα οδήγησαν στην άνοδο των τιμών και στην δύσκολη πρόσβαση των φτωχότερων οικογενειών σε φαγητό. Αν και είναι ο μόνος από τους τρεις παράγοντες του λιμού που δεν μπορεί να ελεγχθεί από τον άνθρωπο, η ξηρασία αυτή σταμάτησε για λίγο χάρη στην αυξημένη βροχόπτωση που σημειώθηκε από τα τέλη Σεπτεμβρίου στις βορειότερες περιοχές της χώρας. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν οξύμωρη, αν λάβουμε υπόψη πως οι παράγοντες που όντως εξαρτώνται από τον άνθρωπο και παρατείνουν την ανθρωπιστική κρίση της Σομαλίας, δεν φαίνονται να υποχωρούν.
Πιο συγκεκριμένα, παρά τις προσπάθειες διαφόρων ΜΚΟ δραστηριοποιούμενων στην χώρα να προσφέρουν κάποια ανακούφιση, οι εν λόγω οργανώσεις και οι εθελοντές τους στοχοποιούνται από τις εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην Σομαλία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως με δεδομένα του ΟΗΕ, από την αρχή του 2018 σημειώθηκαν περίπου 90 βίαιες επιθέσεις σε βάρος ανθρωπιστικών οργανώσεων, οδηγώντας στον θάνατο 8 εθελοντών, τον τραυματισμό 12, την απαγωγή 18 ενώ παράλληλα καταστράφηκαν υποδομές και κέντρα τους στην πρωτεύουσα Μογκαντίσου. Ταυτόχρονα η ευρύτερη δημιουργία ΜΚΟ στο εσωτερικό της Σομαλίας αντιμετωπίζει συχνά δυσκολίες λόγω της αυξημένης γραφειοκρατίας. Παράλληλα, η μεταφορά των προϊόντων που προσφέρουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις συναντά προβλήματα, με τις κλοπές από ένοπλες ομάδες να αποτελούν το πλέον συχνό φαινόμενο. Αλλά η δράση της Αλ-Σαμπάμπ δεν είναι φανερή μόνο εκεί. Η τρομοκρατική ομάδα έχοντας χάσει την βασική της επιρροή στα αστικά κέντρα της Σομαλίας εξακολουθεί να διατηρεί υπό τον έλεγχο της ένα καίριο τμήμα της υπαίθρου της χώρας με αποτέλεσμα, κατά την περίοδο της μεγάλης ξηρασίας, ακόμα και η ελάχιστη γεωργική παραγωγή να βρίσκεται υπό τον έλεγχο τους.
Με την πλειονότητα των παραπάνω συνθηκών να συνεχίζουν να υφίστανται στην Σομαλία, η κατάσταση εξακολουθεί να παραμένει σχεδόν στάσιμη. Η προσπάθεια εξομάλυνσης της κρίσης μέσω παροχής χρηματοδότησης και βοήθειας από διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης ΟΗΕ, είναι μεν υπαρκτή αλλά συγχρόνως ανεπαρκής. Επιπρόσθετα, τρίτα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Τουρκία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο επενδύουν σεβαστά κεφάλαια προς επίλυση της ανθρωπιστικής κρίσης. Ωστόσο και στην προκειμένη περίπτωση, η παροχή βοήθειας δεν γίνεται φυσικά επαρκώς αλλά ούτε και ανιδιοτελώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η σχέση που κατάφερε η Τουρκία να χτίσει με την Σομαλία, βλέποντας τα έσοδα της από τις εκεί εξαγωγές της να εκτινάσσονται και διατηρώντας το πλεονέκτημα του να είναι από τους πρώτους εξωαφρικανικούς εξωτερικούς παράγοντες που πατούν το πόδι τους στην αφρικανική χώρα, από την εποχή της αποικιοκρατίας.
Συνοψίζοντας, το κράτος της Σομαλίας, ένα παιδί της φτώχειας, της ένοπλης βίας, της ανασφάλειας και της πολιτικής αστάθειας. Χτυπημένο και από τις φυσικές καταστροφές, δεν σταμάτησε σχεδόν ποτέ από το 1991 να βρίσκεται σε ανθρωπιστική κρίση. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι φλερτάρουν με τον θάνατο και χρειάζονται άμεσα βοήθεια, εκ των οποίων ένα σημαντικό ποσοστό είναι ανήλικα παιδιά. Η χολέρα και ο θάνατος αποτελούν ένα καθημερινό φαινόμενο για τον πληθυσμό. Η ανθρωπιστική κρίση στην αφρικανική χώρα λοιπόν καλά κρατεί, τοποθετημένη πάντα κάτω από το χαλί, με τη διεθνή κοινότητα όχι απλά να μην την αντιμετωπίζει επαρκώς, αλλά πρακτικά αγνοώντας την.
