Του Θεόδωρου Μεσημέρη,
Είναι σύνηθες να βλέπουμε ότι όταν μια δύναμη έχει δυναμική παρουσία στο διεθνές προσκήνιο και στη διεθνή πολιτική γίνεται ολοένα και περισσότερο άπληστη. Αυτή η πλεονεξία, μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους όπως, για παράδειγμα, με το να τίθενται άλλα μικρότερα κράτη υπό την κηδεμονία ενός ισχυρότερου. Έχοντας πει αυτά, είναι έκδηλο ότι και η Ρωσία δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Γι’ αυτό και είναι καλό να μην παραβλέπουμε τη σύγκρουση που συνέβη στις αρχές Οκτώβρη μεταξύ του Πατριαρχείου της Μόσχας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και τη πολιτική σημασία της.
Προτού ξεκινήσουμε όμως με το ίδιο το σχίσμα, καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά στη ρωσική επιρροή κατά τα χρόνια του σοσιαλισμού. Δίχως αμετροέπειες, είναι ευρέως γνωστό ότι η Ουκρανία υπαγόταν στη Μόσχα. Το 1991, η ΕΣΣΔ διαλύθηκε και ως αποτέλεσμα υπήρξε ανάδυση νέων ανεξαρτήτων κρατών, ανάμεσα τους και η Ουκρανία. Η ισχύς της Ρωσίας ήταν πλέον συρρικνωμένη. Ωστόσο, απέμεινε ένα σημείο άσκησης επιρροής κι αυτό ήταν η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Το θέμα είναι ότι στο παρελθόν η εκκλησία της Ουκρανίας ήταν αυτόνομη, πράγμα που σημαίνει ότι βρίσκεται ένα στάδιο κάτω από αυτό της «αυτοκεφαλίας». Με την αυτονομία, ο ανώτερος επίσκοπος διορίζεται από τον Πατριάρχη της μητέρας εκκλησίας. Στην περίπτωσή μας, η μητέρα εκκλησία είναι το Πατριαρχείο της Μόσχας.
Η οργάνωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας πάει ως εξής: Η Ορθόδοξη Εκκλησία απαρτίζεται από 14 αυτοκέφαλες εκκλησίες. Αυτό που παραχωρεί και αναγνωρίζει τη λεγόμενη «αυτοκεφαλία» σε μια συγκεκριμένη εκκλησία είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο βρίσκεται και στην κορυφή της ιεραρχικής κατάταξης της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αφού κηρυχθεί μια εκκλησία ως αυτοκέφαλη, μπορεί να είναι πλέον αυτοδιοικούμενη και να εκλέγει τον προκαθήμενό της.
Η Ουκρανία θέλει, όπως είναι φυσικό, να θυμίζει στους Ρώσους γείτονές της ότι εδώ και τρεις σχεδόν δεκαετίες είναι ανεξάρτητη και ότι μπορεί να φροντίζει μόνη της για τον εαυτό της, πράγμα που επεκτείνεται και στα εκκλησιαστικά θέματα. Το θέμα της χορήγησης «αυτοκεφαλίας» στην Εκκλησία της Ουκρανίας αποτέλεσε επανειλημμένο αίτημα του προέδρου Ποροσένκο και του ουκρανικού λαού, και με την στήριξη των ΗΠΑ.
Η παραχώρηση «αυτοκεφαλίας» εν τέλει πραγματοποιήθηκε. Η εξελίξεις δεν ήταν αδόκητες και η Ρωσία απέκοψε τις σχέσεις της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Η Ρωσία μάλιστα δε διστάζει να επικρίνει την Κωνσταντινούπολη για παραβίαση της λειτουργικότητας και οργάνωσης της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, και αποθαρρύνει την «αυτοκεφαλία» ποντάροντας στην οικονομική εξάρτηση από τη Μόσχα. Με άλλα λόγια, η αναγνώριση είναι αθέμιτη.
Τι σημαίνει αυτό για τη Ρωσία και ποια η πολιτική σημασία;
Στα χρόνια της ΕΣΣΔ, τα εδάφη ήταν μεγαλύτερα από ποτέ. Η επιρροή δε (Ανατολικό Μπλόκ) τεράστια. Με την πτώση της, η Ρωσία έχασε την ιδιότητα της υπερδύναμης και ακολούθησε μια δύσκολη δεκαετία, με την προσπάθεια μετάβασης από ένα σοσιαλιστικό οικονομικό σύστημα σε καπιταλιστικό να αποτελεί πρόκληση. Μετά την εκλογή του Πούτιν ως προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ωστόσο, η ελπίς του λαού αναζωπυρώθηκε για ένα λαμπρό μέλλον, στο οποίο η Ρωσία θα είναι και πάλι άξιος ανταγωνιστής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Το 2014, η προσάρτηση της Κριμαίας αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τη «νέα» Ρωσία, καθώς επιδείχθηκε και πάλι η ισχύς της Ρωσίας και η επίδραση που μπορεί να ασκήσει. Να μη λησμονούμε και το ρόλο του Πούτιν στη Μέση Ανατολή, που του προσδίδει περαιτέρω αισιοδοξία. Είναι φανερό πως η Μόσχα δεν προτίθεται και δε θέλει να προβαίνει σε υποχωρήσεις, ούτε για ένα ζήτημα όπως το εκκλησιαστικό.
Οι επιπτώσεις είναι αισθητές και στους Χριστιανούς των Βαλκανίων. Πρώτα απ’όλα, θα υπάρξει διχασμός μεταξύ των «υπέρ της ανεξαρτησίας» και των «κατά της». Ο Πατριάρχης της Σερβίας Ειρηναίος, έχει καταδικάσει την Ουκρανία, πράγμα λογικό, εφόσον η Σερβία έχει βιώσει εκκλησίες που αποσχίστηκαν, όπως αυτή των Σκοπίων, και λόγω των στενών επαφών με τη Ρωσία. Στη Βουλγαρία ωστόσο, κάποιοι έχουν ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία και τη Σερβία, ενώ άλλοι παίρνουν ουδέτερη στάση. Η Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας δεν συζήτησε το ουκρανικό θέμα. Παρά ταύτα, τρεις επίσκοποι κατήγγειλαν τον Βαρθολομαίο, τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Πρόκειται για ένα μεγάλο σχίσμα, ίσως και το μεγαλύτερο σχίσμα μετά το 1054. Οι επιπτώσεις είναι φανερές σε όλη την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και στα Βαλκάνια. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: Μ’ αυτό το γεγονός, φανερώνεται η πολιτική πρακτική της Ρωσίας, ή μάλλον η αυταρχικότητα και η αδιαλλαξία της, και ιδίως η προθυμία της να μη γονατίσει ποτέ, ακόμα και σε επιμέρους ζητήματα.
Οι επιπτώσεις είναι αισθητές και στους Χριστιανούς των Βαλκανίων. Πρώτα απ’όλα, θα υπάρξει διχασμός μεταξύ των «υπέρ της ανεξαρτησίας» και των «κατά της». Ο Πατριάρχης της Σερβίας Ειρηναίος, έχει καταδικάσει την Ουκρανία, πράγμα λογικό, εφόσον η Σερβία έχει βιώσει εκκλησίες που αποσχίστηκαν, όπως αυτή των Σκοπίων, και λόγω των στενών επαφών με τη Ρωσία. Στη Βουλγαρία ωστόσο, κάποιοι έχουν ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία και τη Σερβία, ενώ άλλοι παίρνουν ουδέτερη στάση. Η Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας δεν συζήτησε το ουκρανικό θέμα. Παρά ταύτα, τρεις επίσκοποι κατήγγειλαν τον Βαρθολομαίο, τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Πρόκειται για ένα μεγάλο σχίσμα, ίσως και το μεγαλύτερο σχίσμα μετά το 1054. Οι επιπτώσεις είναι φανερές σε όλη την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και στα Βαλκάνια. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: Μ’ αυτό το γεγονός, φανερώνεται η πολιτική πρακτική της Ρωσίας, ή μάλλον η αυταρχικότητα και η αδιαλλαξία της, και ιδίως η προθυμία της να μη γονατίσει ποτέ, ακόμα και σε επιμέρους ζητήματα.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κατερίνη, Πιερίας το 1998. Φοίτησε ένα χρόνο στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ και πλέον, σπουδάζει στη Νομική του ΑΠΘ. Ενδιαφέροντά του εντοπίζονται στο Διεθνές και στο Ποινικό Δίκαιο. Μιλάει άπταιστα αγγλικά, ισπανικά και ρώσικα, ενώ έχει βασικές γνώσεις γερμανικών, πορτογαλικών και γαλλικών.
