Της Μαρία-Λίζας Καλλονιάτη,
Όπως και ο ηθοποιός θέλει στο τέλος της παράστασης να τραβήξει τους προβολείς πάνω του, έτσι και ο παραιτηθείς Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, τα κατάφερε μόνο με μια τελευταία του δήλωση, η οποία τάραξε την διεθνή, περιφερειακή και ελληνική πραγματικότητα. Ο απελθών Υπουργός Εξωτερικών, προέβη στην αποκάλυψη, ότι η Ελλάδα σχεδιάζει να προχωρήσει σε τμηματική επέκταση των χωρικών της υδάτων, αρχικά στη δυτική πλευρά της χώρας από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια.
Ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε στη δήλωση του σε μια διαδικασία τριών σταδίων επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας. Η πρώτη εξ αυτών, αφορά την επέκταση σε μια έκταση από τα Διαπόντια Νησιά, βορείως της Κέρκυρας, ως τα Αντικύθηρα με κλείσιμο κόλπων και χάραξης ευθειών γραμμών βάσης. Αυτό το αρχικό στάδιο είναι μια διαδικασία, που ξεκίνησε στο πλαίσιο των συζητήσεων με την Αλβανία και την Ιταλία εντός του 2014, με σκοπό αφενός την απεμπλοκή από το αδιέξοδο της συμφωνίας για τις θαλάσσιες ζώνες με την πρώτη και αφετέρου την ανανέωση της συμφωνίας του 1977 με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα, ώστε να ακολουθήσει το μοντέλο μιας ευρύτερης συμφωνίας θαλάσσιων ζωνών. Ωστόσο, οι καθυστερήσεις της ελληνικής πλευράς το 2015 είχαν οδηγήσει την Ιταλία να εκμεταλλευτεί τις θαλάσσιες ζώνες και σταδιακά να υποχωρήσει από τα συμφωνηθέντα.
Τα επόμενα δύο στάδια αφορούν την επέκταση από τα Αντικύθηρα στην Κρήτη και στη συνέχεια από την Κρήτη προς πιο βόρεια. Η παραχώρηση περιοχών προς έρευνα υδρογονανθράκων δυτικά της Κρήτης, ίσως να συνηγόρησε σε αυτή την κίνηση εξωτερικής πολιτικής. Το τρίτο στάδιο, το οποίο ακόμα βρίσκεται σε πολύ αρχική φάση, έφερε στην επιφάνεια θέματα που είχαν «θαφτεί» σιωπηλά για πολλά χρόνια. Οι περιοχές που αφορούν το τρίτο στάδιο βρίσκονται στο Αιγαίο, αλλά εκεί θα ισχύσουν άλλα κριτήρια, λόγων των τουρκικών αντιδράσεων.
Η ανακοίνωση που έγινε για την τμηματική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη. Η Ελλάδα από την κύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, το 1995, αποδέχτηκε να έχει αιγιαλίτιδα ζώνη έως 6 ναυτικά μίλια, παρόλο που η Σύμβαση επιτρέπει κάθε κράτος να έχει έως 12 ναυτικά μίλια. Έκτοτε, υπάρχει μια διαρκής συζήτηση περί του εάν η Ελλάδα θα πρέπει να τα επεκτείνει στα 12. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αξία επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια είναι σημαντική και καθοριστική γιατί, αφενός είναι μια κίνηση που διασφαλίζει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και αφετέρου επιτρέπει τη διεξαγωγή ερευνών σε μεγάλο τμήμα της θαλάσσιας επικράτειας.
Μπορεί η Ελλάδα κατά την κύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας να αποδέχτηκε τα 6 ναυτικά μίλια, αλλά δήλωσε ρητά ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει σε οποιοδήποτε χρόνο το δικαίωμα της να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια. Η δήλωση αυτή της Ελλάδας στηρίζεται πάνω στο άρθρο 3 της Συμβάσεως, το οποίο αναφέρει ρητά ότι: «κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας, το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα δώδεκα ναυτικά μίλια, μετρούμενα από γραμμές βάσεως καθοριζόμενες σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση». Επομένως, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων έως τα 12 ναυτικά μίλια με μονομερή εσωτερική πράξη της ελληνικής δημοκρατίας αποτελεί μια απολύτως νόμιμη ενέργεια.
Από την πλευρά της Αλβανίας και της Ιταλίας, το δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των ναυτικών της μιλίων είναι απολύτως αποδεκτό. Αυτό συμβαίνει, διότι η ελληνική κίνηση μπορεί να οριστεί και με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας στο Διεθνές δίκαιο, καθώς τόσο η Ιταλία όσο και η Αλβανία έχουν ήδη επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη τους στα 12 ναυτικά μίλια. Επομένως, μια μελλοντική επέκταση των ορίων της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης προς τα δυτικά, δηλαδή στο Ιόνιο Πέλαγος, δε θα επηρεάσει της ελληνοαλβανικές και τις ελληνοιταλικές σχέσεις.
Το εμπόδιο όμως σε μια μελλοντική ενεργοποίηση του διεθνούς δικαιώματος, που έχει η Ελλάδα είναι ο γείτονάς μας επί της ανατολής, η Τουρκία. Ως αντίδραση στη δήλωση της Ελλάδας, ότι θα ασκήσει το δικαίωμα της για επέκταση των χωρικών της ορίων οποιοδήποτε χρόνο, η τουρκική βουλή εξουσιοδότησε με ψήφισμά της την τουρκική κυβέρνηση, εν λευκώ, να κηρύξει πόλεμο (casus belli) στην Ελλάδα, σε περίπτωση που η τελευταία επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της πέρα των 6 ναυτικών μιλιών. Η τουρκική αυτή απειλή χρήσης βίας, που παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο αναφέρεται στις θαλάσσιες περιοχές που ενδιαφέρουν την Τουρκία, η οποία στο μεν Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, μέχρι τον κόλπο της Αττάλειας έχει αιγιαλίτιδα 6 ναυτικά μίλια, αλλού όμως η χωρική της θάλασσα έχει επεκταθεί στα 12 ν.μ. Η τουρκική αυτή προκλητικότητα στηρίζεται στον βασικότερο ισχυρισμό της ως προς την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ένα ζήτημα αρκετά αμφιλεγόμενο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, και ως προς το γεγονός της δήθεν ύπαρξης ειδικών συνθηκών στο Αιγαίο που το καθιστούν ημίκλειστη θάλασσα.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αμέσως μετά από την δήλωση του πρώην υπουργού εξωτερικών, Νίκου Κοτζιά, ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, υποστήριξε ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν πρόκειται να επιτρέψει επέκταση των ελληνικών χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, προσθέτοντας ότι ισχύει το casus belli της τουρκικής βουλής. Είναι εμφανές επομένως, ότι μπορεί να έχουν περάσει δεκαετίες από το ψήφισμα της τουρκικής βουλής για casus belli, αλλά το μυαλό των Τούρκων πολιτικών δεν έχει αλλάξει, παραμένει προσκολλημένο στο παρελθόν.
Επομένως, μπορεί η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων να αποτελεί έναν από τους μέγιστους εθνικούς στόχους μας, καθώς προωθούνται αναμφίβολα τα εθνικά μας συμφέροντα, αλλά παράλληλα δημιουργείται ένα μεγάλο ρίσκο. Η ελληνική κυβέρνηση είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει το νόμιμο διεθνές δικαίωμα της λαμβάνοντας παράλληλα και το ρίσκο της ενέργειάς της ή όχι;
