Του Μανώλη Στυλιανάκη,
Ο κύριος Κρητικάκης είναι ένας αξιοσέβαστος επιχειρηματίας της πανέμορφης Κρήτης, ο οποίος έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην τοπική οικονομία, μέσω της πολυεπίπεδης δραστηριότητάς του, που επικεντρώνεται στον κλάδο της οινοποιίας και του εμπορίου γενικότερα. Ειδικότερα, έχει στην κατοχή του 50 στρέμματα αμπέλια και δική του οινοποιητική μονάδα, όπου παράγει ατόφιο παραδοσιακό κρητικό κρασί, ξακουστό στα πέρατα της οικουμένης. Σε μία από τις εμπορικές του αποστολές στην Αίγυπτο, έχοντας συνάψει συμβόλαιο με Αιγύπτιο προμηθευτή, μεταφέρει 1000 βαρέλια κρασιού. Προτού όμως αναχωρήσει το πλοίο με το εμπόρευμα στον τελικό προορισμό της Αιγύπτου, ο κυρ Κρητικάκης περνά από το τελωνείο, για να δηλώσει την αξία των εξαγώγιμων αγαθών, ας πούμε 50000€, δηλαδή 50€ το βαρέλι. O τελώνης καταγράφει στα λογιστικά του βιβλία ΕΞΑΓΩΓΕΣ: 50.000€. Στην Αίγυπτο ο έμπορος της ιστορίας μας καταφέρνει να πουλήσει την πραμάτεια του για 70.000€, ένα μη ευκαταφρόνητο ποσό που αντιστοιχεί σε ένα σεβαστό περιθώριο κέρδους, ύψους 40%. Έχοντας αποσβέσει την αρχική του επένδυση και με το παραπάνω, ο κυρ Κρητικάκης με το κεφάλαιο των 70.000€ αποφασίζει να αγοράσει Αιγυπτιακό βαμβάκι και να το μεταπωλήσει στην Ελλάδα, όταν επιστρέψει. Έχοντας κάνει μία σχετική έρευνα αγοράς διαπιστώνει ότι το βαμβάκι στην Ελλάδα είναι κάπως πιο ακριβό, ίσως επειδή η Ελλάδα, σε σύγκριση με την Αίγυπτο, δεν διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή βαμβακιού, αφού η Αίγυπτος μειώνει το κόστος παραγωγής χάρη στον ποταμό Νείλο που κάνει τζάμπα το πότισμα!! Έτσι λοιπόν, ο κρητικός επιχειρηματίας αγοράζει από έναν τοπικό Αιγύπτιο παραγωγό ποσότητα βαμβακιού αξίας 70.000 €, με σκοπό το εισάγει και να το μεταπωλήσει στην Κρήτη. Επιστρέφοντας πίσω στην Ελλάδα, ο κυρ Κρητικάκης πρέπει να κάνει μία δεύτερη στάση στο τελωνείο, ώστε να δηλώσει την αξία (προ πωλήσεως) του εισαγόμενου προϊόντος. Ο τελώνης σημειώνει στα λογιστικά του βιβλία, στη στήλη των εισαγωγών το εξής, ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ: 70.000€. Ο κυρ Κρητικάκης καταφέρνει να πουλήσει το εισαγόμενο βαμβάκι σε τοπικά supermarket και προμηθευτές για 100.000 € με αρχική τιμή αγοράς τα 70.000 €, πετυχαίνοντας συναθροιστικό κέρδος 100%, ξεκινώντας από το αρχικό κεφάλαιο των 50.000 €
Από την πώληση του κρασιού στην Αίγυπτο και την μετέπειτα πώληση βαμβακιού, ο κυρ Κρητικάκης κατάφερε να βγάλει να κερδίσει 100.000€. Ο υπουργός οικονομικών όμως, κοιτάζοντας τα τελωνειακά βιβλία, θα βγει και θα πει πως η Ελλάδα έχασε 20.000€, λόγω του δημιουργηθέντος εμπορικού ελλείμματος. Τι κι αν ο κυρ Κρητικάκης έβγαλε κέρδος από αυτήν συναλλαγή και η επιχείρησή του μεγεθύνεται, τι κι αν οι Έλληνες επωφελήθηκαν από την φθηνότερη καταναλωτική επιλογή του αιγυπτιακού βαμβακιού, τι κι αν το κράτος κέρδισε από τον φόρο της επιχείρησης χρήματα, για να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις ή για προνοιακές παροχές. Ο τελώνης στα βιβλία του διαβάζει ΕΞΑΓΩΓΕΣ: 50.000 – ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ: 70.000€, δηλαδή εμπορικό έλλειμμα -20.000€, άρα η χώρα από αυτές τις ελευθέρως διεξαχθείσες και αμοιβαίως επωφελείς συναλλαγές βγαίνει ζημιωμένη!
Ας διερευνήσουμε τώρα μία δεύτερη υποπερίπτωση. Ο κυρ Κρητικάκης δηλώνει στο τελωνείο την αξία των εξαγόμενων βαρελιών κρασιού, όπου ο τελώνης σημειώνει ΕΞΑΓΩΓΕΣ: 50.000€ και ύστερα σαλπάρει προς την Αίγυπτο. Εν τω μέσω της διαδρομής όμως το πλοίο του κυρ Κρητικάκη διεμβολίζεται από ένα πλοίο του Τουρκικού πολεμικού ναυτικού και όλο το εμπόρευμα βυθίζεται στον πάτο της Μεσογείου. Την ίδια στιγμή, καθώς διαδραματίζεται αυτή η τραγωδία, ο υπουργός οικονομικών τηλεφωνεί στο τελωνείο και ζητά να λάβει πληροφορίες για το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας. Ο τελώνης με χαρά τον πληροφορεί πως η χώρα πετάει, καταγράφοντας μέχρι στιγμής εμπορικό πλεόνασμα ύψους 50.000€. Τι κι αν η πραμάτεια του επιχειρηματία μας κάνει παρέα στα ψάρια, τι κι αν χρωστάει στην τράπεζα ένα επιχειρηματικό δάνειο που είχε λάβει για να εξοπλίσει το οινοποιείο του, χωρίς όμως πλέον την προοπτική κέρδους. Εφόσον τα λογιστικά βιβλία του τελώνη καταγράφουν εμπορικό πλεόνασμα στα χαρτιά η οικονομία θάλλει. Με την λογική των υποστηρικτών του προστατευτισμού, εάν θεωρήσουμε ότι το εμπορικό πλεόνασμα είναι δείκτης οικονομικής ευρωστίας και το εμπορικό έλλειμμα αντανακλά ύφεση, τότε το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να μην εισάγουμε τίποτα και απλά να πετάμε τα εξαγόμενα αγαθά στην θάλασσα, αφού τα έχουμε δηλώσει στο πλησιέστερο τελωνείο!!
Ας εξετάσουμε τώρα την πεπλανημένη θεωρία του εμπορικού ισοζυγίου από την σκοπιά του καταναλωτή. Όλοι μας, μηδενός εξαιρουμένου, έχουμε εμπορικό έλλειμμα με τα supermarket της γειτονιάς μας. Εμείς αγοράζουμε τα πάντα απ’ αυτά και οι ιδιοκτήτες supermarket δεν αγοράζουν τίποτα από εμάς. Μήπως θα πρέπει να επιβάλλουμε «εμπάργκο» στο super-market της γειτονιάς μας, μη επιτρέποντας στα αγαθά του πολυκαταστήματος αυτού να διασχίσουν το κατώφλι (σύνορα) των σπιτιών μας; Αφού το εμπορικό έλλειμμα είναι κάτι κακό!! Τι σημασία έχει αν αγοράζω από το Supermarket της γειτονιάς του ή από μία βιομηχανία της Κίνας που μεταφορτώνει τα αγαθά της στα ελληνικά supermarket; Αν η Κίνα ήταν κομμάτι της ελληνικής επικράτειας, θα μας ένοιαζε το εμπορικό έλλειμμα; Μας ενδιαφέρει το εμπορικό έλλειμμα μεταξύ Πάτρας και Κρήτης; Η Κρήτη εξάγει Ρακί στην Πάτρα, αλλά η Πάτρα πέρα απ’ το καρναβάλι της δεν εξάγει κάτι. Αν είναι έτσι, θα ήταν καλή πρακτική να ορθώσουμε δασμούς και σε ενδοκρατικό επίπεδο μεταξύ των ελληνικών περιφερειών, ώστε να ενισχύσουμε την τοπική ανάπτυξη και οικονομία, όπερ μεθερμηνευόμενον εστί: +50% δασμολογικός δασμός στην εισαγωγή Κρητικής Ρακής στην Αθήνα, ώστε να τονώσουμε τον κλάδο της οινοποιίας στην πρωτεύουσα. Επιπροσθέτως, η λογική του κλεισίματος των συνόρων στις εισαγωγές δεν λαμβάνει βέβαια υπ’ όψιν πως οι εισαγωγές του ενός είναι οι εξαγωγές του άλλου.
Τι θα γίνει λοιπόν, θα κλείσουμε την πόρτα ο ένας στα μούτρα του άλλου, επειδή είναι αλλοεθνής; Κλασικός εθνολαϊκισμός με οικονομικά ψευδοεπιχειρήματα. Στην πραγματικότητα, σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης το εμπορικό έλλειμμα διευρύνεται, ενώ «κλείνει» όταν η οικονομία περνάει σε κύκλους στασιμότητας και ύφεσης. Λογικό, όταν η οικονομία μεγεθύνεται και βρίσκεις μια καλοπληρωμένη δουλειά, τότε θα το γιορτάσεις αγοράζοντας μία γαλλική σαμπάνια, ένα καινούριο γερμανικό αυτοκίνητο ή ένα αμερικανικό iphone, θα κάνεις και ένα ταξιδάκι στην Ελβετία, όπου θα αγοράσεις τις πασίγνωστες ελβετικές σοκολάτες, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στο άνοιγμα της ψαλίδας του εμπορικού ισοζυγίου. Απεναντίας, αν χάσεις την δουλειά σου δεν θα έχεις χρήματα να αγοράσεις όλα αυτά τα ξένα προϊόντα και δεν θα προκαλέσεις εμπορικό έλλειμμα!
Η έννοια του εμπορικού ισοζυγίου στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι προβληματική. Συνιστά το τελευταίο φύλο συκής των απανταχού ρατσιστών και αντανακλά οικονομικό αναλφαβητισμό. Ο υποβιβασμός της οικονομίας σ’ ένα μανιχαϊστικής υφής δίπολο, καλές εξαγωγές vs κακές εισαγωγές δεν εκφράζει τον πολυσχιδή χαρακτήρα της οικονομίας και των πολύπλοκων δυναμικών της. Η οικονομία δεν είναι απλή λογιστική και οι πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των οικονομικών μονάδων δεν θα πρέπει να εγκιβωτίζονται στα στεγανά ενός λογιστικού βιβλίου «asset-liability». Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, ελεύθερων και ανοικτών αγορών υπάρχει πλήρης ελευθερία στην διασυνοριακή διακίνηση αγαθών και κεφαλαίων. Με απλά λόγια, στον σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποίησης και των ελεύθερων αγορών, δεν υπάρχουν σύνορα μεταξύ οικονομικά αλληλένδετων χωρών. Σε συνθήκες καπιταλισμού, ο πλούτος εκπορεύεται από την σύναψη συμβάσεων. Όταν τα συμβαλλόμενα μέρη δίνουν τα χέρια τους στο τραπέζι του κλεισίματος μιας επιχειρηματικής συμφωνίας και αποχωρούν ικανοποιημένα, τότε έχουμε οικονομική ανάπτυξη. Εάν οι κινήσεις αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων αντανακλούν τις προτιμήσεις και τις επιθυμίες των οικονομικών παραγόντων, τότε δεν υπάρχει τίποτα άλλο να μας απασχολεί. Ας αφήσουμε τα πάντα ελεύθερα να πάρουν το δρόμο τους και ας μην σπαζοκεφαλιάζουμε με τέτοια άνευ σημασίας θέματα, όπως τα εμπορικά ελλείμματα.
Γεννήθηκε στην Κρήτη και είναι τελειόφοιτος φοιτητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις πολιτικές υγείας και φαρμακευτικής περίθαλψης. Ακραιφνής Φιλελεύθερος και υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με το Debate και το MUN, έχοντας συμμετάσχει σε σχετικούς διαγωνισμούς και προσομοιώσεις. Αγαπημένο ρητό: «Όσο αξίζει ένα άτομο, δεν αξίζει ο κόσμος όλος!»
