Του Πάνου Ιορδανίδη,
Συμφωνία των Παρισίων, ιρανική πυρηνική συμφωνία, NAFTA, GATT, ακόμη και μια ταχυδρομική συμφωνία 144 ετών… Η απόσυρση ή η απειλή απόσυρσης από διεθνείς συμφωνίες εξελίσσεται σε μια πάγια τακτική της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Οι ενέργειες αυτές εντάσσονται στο κεφάλαιο κατάτμησης της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης όπως την γνωρίσαμε μεταπολεμικά, υπό το πρίσμα της αντι-παγκοσμιοποίησης που εκφράζουν πολλοί ηγέτες όπως ο Ντόναλντ Τραμπ. Αυτή τη φορά, στο στόχαστρο του Αμερικανού Προέδρου (καθόσον φαίνεται σε σύμπραξη με τις επιδιώξεις του Τζον Μπόλτον), βρίσκεται η INF (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty), η ιστορικη συμφωνία για τα πυρηνικά όπλα μέσου βεληνεκούς του 1987 που σύναψαν οι Ρήγκαν και Γκορμπατσόφ, τερματίζοντας ουσιαστικά των εξοπλιστικό ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.
Πίσω όμως από κάθε πρακτική, βρίσκεται ένα διακύβευμα. Η απόσυρση από την ιρανική πυρηνική συμφωνία φερειπείν, πραγματοποιήθηκε με γνώμονα την συμπόρευση αμερικανικών και σαουδαραβικών/ισραηλινών συμφερόντων. Προκειμένου δηλαδή να συνεχίσει να ανθίζει η αμερικανική βιομηχανία όπλων εξάγοντας στην Σαουδική Αραβία και για να γίνει ακόμη πιο ένθερμη η υποστήριξη του εβραϊκού λόμπυ στον Τραμπ αντίστοιχα. Ποιοι είναι λοιπόν οι εσώτεροι στρατηγικοί λόγοι πίσω από την απειλή απόσυρσης από την INF;
Η συμφωνία για τα πυρηνικά όπλα μέσου βεληνεκούς, ως κομμάτι μιας μεγάλης πολυετούς προσπάθειας αφοπλισμού, περιλαμβάνει την απαγόρευση ανάπτυξης και εγκατάστασης βαλλιστικών και Κρούζ πυραύλων εδάφους με ακτίνα 500-5500 χιλιομέτρων. Αυτό σημαίνει ότι από αυτές τις αποστάσεις, χωρίς αυτά τα αμυντικά συστήματα, είναι αδύνατον ο αντίπαλος να προκαλέσει πλήγμα εκμεταλλευόμενος την ευκολία που παρέχει η πυρηνική τεχνολογία. Έτσι, η INF αποτέλεσε έναν σημαντικό πυλώνα πάνω στον οποίο χτίστηκαν κατά βάση οι δομές της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Με την πάροδο της μεταψυχροπολεμικής περιόδου όμως, υπήρξαν κατηγορίες από αμφότερες τις πλευρές για παραβίαση των διατάξεων της πυρηνικής συμφωνίας. Η ρωσική πλευρά, κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι υπονομεύουν την συμφωνία με την εγκατάσταση νατοϊκού πυραυλικού συστήματος στην Ρουμανία. Η απάντηση της Μόσχας σε αυτή την ενέργεια, δηλαδή η εγκατάσταση του πυραυλικού συστήματος Novator 9M729, είναι η κατηγορία για παραβίαση της INF από την αμερικανική πλευρά. Και οι δύο πλευρές ισχυρίστηκαν ότι τα συστήματα διαθέτουν λιγότερη ακτίνα εκτόξευσης από αυτήν που απαγορεύει η πυρηνική συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση, με δεδομένο των γεωπολιτικό ανταγωνισμό ΝΑΤΟ-Ρωσίας, το έδαφος διαφαίνεται γόνιμο για μια επιστροφή στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό του Ψυχρού Πολέμου. Ας μην ξεχνάμε και την στάση του Τραμπ ως προς τα πεπραγμένα της διακυβέρνησης Ομπάμα, στα οποία περιλαμβάνεται και η Νέα START (Strategic Arms Reduction Treaty) που υπογράφηκε με την Μόσχα το 2010.
Ενώ η Ρωσία δηλώνει έτοιμη να “ισορροπήσει” την κατάσταση σε περίπτωση που η INF εγκαταληφθεί από τις ΗΠΑ και ο Μπόλτον βρίσκεται ήδη στη Μόσχα σε συνομιλίες με την ρωσική πλευρά, τα σενάρια για το τι μέλλει γενέσθαι οργιάζουν. Οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις ενδεχομένως να περάσουν μια νέα φάση στρατηγικής αντιπαλότητας εφόσον συνεχιστούν οι εντάσεις και η καταστροφή των βασικών κατευθυντήριων γραμμών, με δευτερογενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Άλλωστε τα μέτωπα είναι ήδη πολλά (Συρία, Ουκρανία, ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις/εμπλοκή στις αμερικανικές εκλογές) και το άνοιγμα νέων ομολογουμένως εγκυμονεί περεταίρω κινδύνους. Παρόλα αυτά, υπάρχει άλλη μια διάσταση που παίζει ρόλο-κλειδί πίσω από τις απειλές του Τραμπ.
Η Κίνα ουδέποτε δεσμευόταν από κάποια συνθήκη ούτως ώστε να μην αναπτύξει πυραυλικά συστήματα, ικανά να εμπεριέχουν πυρηνικά, μεσαίου βεληνεκούς, πράγμα το οποίο και έκανε. Με τον εμπορικό πόλεμο Ουάσινγκτον-Πεκίνου να τρέχει, είναι ολοφάνερο ποιον βλέπει ως κυριότερο αντίπαλό της η διακυβέρνηση Τραμπ. Επιπροσθέτως, από γεωστρατηγικής σκοπιάς, η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ στην Ασία και τον Ειρηνικό από την ανάδυση της κινεζικής ισχύος, είναι μια πρόκληση στην οποία καλείται να ανταπεξέλθει η Ουάσινγκτον. Η κλιμακούμενη ανάπτυξη της κινεζικής στρατιωτικής δύναμης αποτελεί αγκάθι στις αμερικανικές βλέψεις. Ως εκ τούτου, το τέλος της INF, φέρνει προ των πυλών είτε το ενδεχόμενο για μια νέα συμφωνία που περιλαμβάνει και την Κίνα, είτε το ενδεχόμενο ανάπτυξης και εγκατάστασης βαλλιστικών και Κρούζ πυραύλων εδάφους από τις ΗΠΑ για να αποκρούσουν την κινεζική απειλή, χωρίς τους περιορισμούς της INF.
Μολονότι η κατάσταση είναι ακόμα ρευστή, ο Τραμπ έχει δείξει ότι πάντα βρίσκει έναν ανορθόδοξο τρόπο για να αντισταθμίσει τους ανταγωνιστές του, και η συγκεκριμένη απειλή δεν αποτελεί εξαίρεση. Το ζήτημα είναι εάν η επιχειρηματική αντίληψη μηδενικού αθροίσματος που έχει ο Αμερικανός Πρόεδρος για το διεθνές περιβάλλον αποτελεί μια βιώσιμη στρατηγική για την αμερικανική εξωτερική πολιτική και πως θα επηρεάσει αυτή τον υπόλοιπο κόσμο. Πάντως υπάρχει και η διάκριση μεταξύ του «επιχειρηματία που στοχεύει στην αυτοβελτίωση του» και του «επιχειρηματία που πορεύεται με βάση τον ανταγωνιστή του». Ο Ντόναλντ Τραμπ ανήκει ξεκάθαρα στην δεύτερη κατηγορία.
Απόφοιτος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είναι λάτρης της διεθνούς πολιτικής τόσο σαν ακαδημαϊκό, όσο και σαν δημοσιογραφικό αντικείμενο. Έχει ασκηθεί σε πολιτικές διευθύνσεις του ΥΠΕΞ και δραστηριοποιείται ενεργά στον χώρο του εθελοντισμού σε ΜΚΟ, ακαδημαϊκά συνέδρια και εκπαιδευτικές προσομοιώσεις.
