Του Γεώργιου-Ερμή Μπουγιούρη,
Ο υπαρξισμός αποτελεί ένα, και ίσως το κυριότερο, από τα επαναστατικά φιλοσοφικά ρεύματα του 20ου αιώνα με βασικό χαρακτηριστικό του να είναι η αμφισβήτηση ως προς την εγκυρότητα όλων των θεωριών και συστημάτων που είχαν διαμορφωθεί έως τότε στο πλαίσιο της παραδοσιακής φιλοσοφίας και ηθικής.*
Πώς θα έμοιαζε ωστόσο η έμπρακτη μορφή του υπαρξισμού στις ζωές των ανθρώπων; Πώς θα ήταν εάν κάποιος επιχειρούσε να εφαρμόσει τις ιδέες του υπαρξισμού στη ζωή του; Ποια θα ήταν η στάση του απέναντι σε καθημερινά αλλά και θεμελιώδη ζητήματα;
Κάπως έτσι, πραγματοποιήθηκε μία προσπάθεια μεταφοράς του πνεύματος του υπαρξισμού σε έναν οδηγό ευτυχίας. Παρακάτω παραθέτεται ένας οδηγός ευτυχίας για την ζωή όπως θα την έγραφε, ίσως, ένας υπαρξιστής όπως ο Σαρτρ*.
Προσδοκίες.
Οι υπερβολικές ελπίδες και η ανώτερη έκφανση του οπτιμισμού έχουν ήδη καταδικάσει τις προσδοκίες μας. Είναι μάλλον αναγκαίο να είναι κανείς ικανός να αποδεχθεί την πιθανότητα της απελπισίας στην ζωή. Κακοί βαθμοί, ερωτική απογοήτευση, μια δουλεία που δεν μας γεμίζει, ένας αποτυχημένος γάμος, απροσδόκητη εγκυμοσύνη, διακοπές που ακυρώθηκαν κ.λπ. Όλα αποτελούν μέρος της διαδικασίας ονόματι ζωή. Είναι προτιμότερο να βλέπει κανείς το ποτήρι μισοάδειο μένοντας έτσι πάντοτε ικανοποιημένος ανεξαρτήτου αποτελέσματος.
Αντιπάθεια.
Είναι μάλλον ανώφελο να αγανακτεί κανείς με το θράσος και την κακία των άλλων ανθρώπων. Έτσι κι αλλιώς, ελάχιστοι άνθρωποι είναι εκ φύσεώς τους κακοί. Οι περισσότεροι βρίσκονται απλώς σε μια δυσμενή και αγωνιώδη κατάσταση. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης αυτών των τοξικών ανθρώπων είναι η συμπόνια και εν συνέχεια, η αδιαφορία.
Θάνατος.
Λιγάκι ανούσιο να αντιμετωπίζει κανείς τον θάνατο ως κάτι που δεν υπάρχει και να αποτελεί πάντοτε ένα θέμα ταμπού, ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Οφείλουμε να σκεφτόμαστε τον θάνατο, και την πιθανότητα του θανάτου ως ένα μέρος της διαδικασίας της ύπαρξης και όχι ως κάτι κακό. Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, έρχεται για όλους, διασκεδάστε το. Η φοβία για τον θάνατο είναι αγχώδης, αχρείαστη και σπατάλη πολύτιμου χρόνου. Και ο χρόνος που απομένει δεν είναι πολύς, πεντακόσιες χιλιάδες ώρες περίπου.
Ντροπή.
Αυτή κι αν είναι αχρείαστη για την ανθρώπινη ύπαρξη. Πρόκειται για ένα επιπλέον δυσβάσταχτο βάρος που κουβαλάει μαζί του κανείς κατά την διάρκεια της ζωής του. Η λυτρωτική λύση δεν είναι άλλη παρά την αποδοχή πως τα πράγματα έχουν ως έχουν και αυτό δύσκολα αλλάζει. Μην δυσανασχετείτε για την εμφάνιση, το ντύσιμο, την οικονομική κατάσταση και την γενικότερη εικόνα σας. Αχρείαστο περίσσιο βάρος.
Χρόνος.
Δεν υπάρχει κάποια δουλειά τόσο επείγουσα, ώστε να μας «απαγορεύει» να αφιερώσουμε λιγάκι χρόνο για τα άτομα που μας ενδιαφέρουν. Οι υποχρεώσεις θα βρίσκονται εκεί και αργότερα, εκείνοι ίσως όχι. Προγραμματίστε τον χρόνο σας έτσι ώστε να υπάρχει πάντοτε ένα μικρό κενό αφιερωμένο σε εσάς και τους αγαπημένους σας.
Ευτυχία.
Η απόλυτη προσωπική ευτυχία είναι αδύνατον να επιτευχθεί. Αντί, λοιπόν, να αναλώνεται κανείς στις άγονες προσπάθειες επίτευξης της πνευματικής ολοκλήρωσης μπορεί, ως αλλαγή, να επιδιώξει να φέρει την ευτυχία στον περίγυρό του. Ίσως, εν τέλει, να είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται, την αίσθηση της ανιδιοτέλειας.
Σημαντικότητα.
Έχει αρκετό ενδιαφέρον να αναλογιστεί κανείς πώς θα φαίνονταν τα προβλήματά του από το διάστημα, κοιτάζοντας προς τη Γη. Από τέτοια απόσταση, αρκετές από τις καθημερινές σκοτούρες που βασανίζουν τα μυαλά των ανθρώπων μοιάζουν μικρά και ασήμαντα.
Τεχνολογία.
Η καλύτερη απόφαση που θα μπορούσε να ληφθεί σε αυτό το σημείο είναι η εκτόξευση του κινητού μας τηλεφώνου από έναν γκρεμό. Έτσι για αλλαγή. Θα αντιληφθούμε γρήγορα πως η πλειοψηφία των προβλημάτων που, εσφαλμένως, νομίζαμε πως είχαμε, εξαφανίζονται. Με αυτόν τον τρόπο, επίσης, μπορεί να δώσει κανείς βάση και προσοχή σε σημαντικότερα πράγματα από το κινητό όπως είναι η φιλοσοφία, η οικογένεια και το σεξ.
Ηθική.
Εγκαταλείψτε την ιδέα πως είστε αναγκασμένοι να ακολουθείτε κάποια κοινωνική ηθική που σας έχει επιβληθεί. Είναι μάταιη και απελπιστική η προσπάθεια να μοιάζει κανείς «κανονικός» για τα μάτια των άλλων. Όλοι κατά βάθος δεν είναι «κανονικοί», αλλά αποτελούν ο καθένας τους ένα μοναδικό κομμάτι εκείνου του συνόλου που ονομάζουμε κοινωνία. Οι μόνοι «κανονικοί» άνθρωποι είναι εκείνοι που δεν έχουμε γνωρίσει ακόμη.
«Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος, γιατί δεν δημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο, ταυτόχρονα ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει.»**
– Σαρτρ
Πηγές:
Πελεγρίνης Θεοδόσης, 2004, Λεξικό της Φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
Sartre J.P., Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, (μτφρ. Κ.Σταματίου), Αρσενίδης, Αθήνα
Αναφορές:
*Robert C. Solomon, Existentialism, McGraw-Hill, 1974, σελ. 1,2
**Sartre J.P., Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, (μτφρ. Κ.Σταματίου), Αρσενίδης, Αθήνα σελ. 306
Γεννήθηκε το 1998 στο Ρέθυμνο, Κρήτης. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Αττικής του Think Tank ΚΕΑΣΜ και Γενικός Γραμματέας της νεολαίας Rotary Αθηνών. Επίσης ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό και τον εθελοντισμό.
