Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Ο πόλεμος τελείωσε και ανέδειξε τους Έλληνες νικητές. Μπορεί να είχαν νικήσει αποφασιστικά τούς Πέρσες σε ξηρά και θάλασσα, αλλά η αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών θα συνεχίσει να υφίσταται. Πολλές φορές θα αναμειχθεί στα ελληνικά πράγματα, με αποκορύφωμα τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Φαινομενικά, όλοι οι Έλληνες κέρδισαν, αλλά στην πραγματικότητα ωφελήθηκαν λίγοι. Προσωπικά, πιστεύω πως περισσότερο απ’ όλους κερδισμένη βγήκε η Αθήνα. Αυτό αποδεικνύεται από την περίοδο της Πεντακονταετίας, κατά την οποία οι Αθηναίοι κυριάρχησαν στο Αιγαίο και στη Μαύρη θάλασσα. Τα γεγονότα της επόμενης περιόδου θα τα εξετάσουμε σε μελλοντικά άρθρα. Σ’ αυτό το άρθρο θα δούμε την οργάνωση της Αθήνας, καθώς και τη σημασία της νίκης των Ελλήνων στα Μηδικά.
Αθήνα, μια καλοκουρδισμένη μηχανή ή μήπως όχι;
Εν πρώτοις η Αθήνα, ως πόλη, προέκυψε από την συνένωση διαφόρων οικισμών της Αττικής με πρωτοβουλία του Θησέα. Στην Αθήνα, ήδη από πολύ παλιά ήταν έντονη η πεποίθηση της αυτοχθονίας των κατοίκων της. Όλα αυτά συμβαίνουν γύρω στον 8ο αιώνα. Τον 7ο αιώνα και η Αθήνα διαθέτει πολίτευμα καθαρά αριστοκρατικό. Υπήρχαν 9 αξιώματα, τα οποία κατείχαν πάντοτε αριστοκράτες με μεγάλες εκτάσεις γης. Το σημαντικότερο ήταν αυτό του επώνυμου άρχοντος, ο οποίος είχε μονοετή θητεία και έδινε το όνομά του στο έτος. Περίπου στα τέλη του 7ου και αρχές 6ου αιώνα υπήρξε αναστάτωση στην πόλη, πράγμα που οδήγησε στην νομοθεσία του Δράκοντα, μια νομοθεσία γραμμένη με αίμα, όπως έλεγαν, για να τονίσουν την αυστηρότητά της. Όταν εκλέχθηκε επώνυμος άρχων ο Σόλων τέθηκαν σε εφαρμογή κάποιες μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν την κοινωνική μορφολογία της πόλης. Μερικές από αυτές είναι η σεισάχθεια, η τιμοκρατική οργάνωση της πόλης και ένας κώδικας νόμων για αδικήματα που συνέβαιναν ή μπορούσαν να συμβούν σε κάθε επίπεδο της ζωής της πόλης. Το 546, όμως, ένας αριστοκράτης, ο Πεισίστρατος, θα επιβάλει το τυραννικό πολίτευμα στην πόλη. Δε θα πειράξει τη δομή του έως τότε πολιτεύματος, αλλά θα επιβάλλει τον φόρο της δεκάτης και θα αναδιοργανώσει θρησκευτικά την Αθήνα. Επίσης, η πλειονότητα των ομηριστών ανάγουν στη δική του εποχή την διαμόρφωση των ομηρικών επών (Αββάς d’Aubignac, Gian Battista Vico, Bentley, Blackwell, Wood).
Μετά την πτώση της τυραννίας επανήλθε το αριστοκρατικό πολίτευμα. Κεντρική μορφή θα αναδειχθεί ο Κλεισθένης. Θα προβεί σε ριζικές μεταρρυθμίσεις, όπως την οργάνωση των Αθηναίων σε φυλές και τον χωρισμό της Αττικής, σε περιφέρειες και τριττύες. Εισήγαγε τη διοικητική μονάδα των δήμων και την βουλή των 500. Στη συνέχεια, έγιναν και άλλες μεταρρυθμίσεις. Μερικές είναι η εκλογή των δέκα στρατηγών (501/0), η αλλαγή τού τρόπου εκλογής των 9 αρχόντων (487), η διευθέτηση των αρμοδιοτήτων του Άρειου Πάγου και η ίδρυση του λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας από τον Εφιάλτη και τον Περικλή.
Η Αθήνα θα λέγαμε πως πλέον ήταν μια δημοκρατική πόλη, η οποία έλυνε τα προβλήματά της με τα πολιτικά και θεσμικά όργανα που είχε. Δεν έμοιαζε με τη σημερινή δημοκρατία, αλλά ήταν η πιο δημοκρατική πόλη από τις υπόλοιπες του ελλαδικού χώρου. Αυτό φυσικά, δεν οφείλεται μόνο στην ύπαρξη πολιτικών οργάνων, αλλά και στο γεγονός πως όλοι συμμετείχαν και όλοι ελέγχονταν.
Η σημασία της νίκης των Ελλήνων στα Μηδικά.
Η έκβαση του πολέμου θα λέγαμε πως ήταν απροσδόκητη για τους Πέρσες και τους υπόλοιπους λαούς της Μεσογείου. Οι Έλληνες έδειξαν πως η έως τότε αήττητη Περσική αυτοκρατορία ήταν δυνατόν να νικηθεί. Σε περίπτωση που οι Πέρσες νικούσαν, σίγουρα η ανατολική Μεσόγειος θα γινόταν το ορμητήριο για περαιτέρω εξάπλωση στην Αδριατική και στη δυτική Μεσόγειο. Ο ελλαδικός χώρος θα γινόταν μια αποθήκη στρατευμάτων για τις εκστρατείες στην υπόλοιπη χερσόνησο του Αίμου και -γιατί όχι;- στην κεντρική Ευρώπη. Οι επιδράσεις του πολιτισμού των Περσών θα ήταν πολλές και καθοριστικές στην μετέπειτα εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Φανταστείτε ένα σημαντικό μέρος της Ευρώπης υποταγμένο σε μια αυτοκρατορία, της οποίας ο πολιτισμός χαρακτηριζόταν από έναν βάρβαρο ασιατισμό. Ενδεικτικός είναι ο λόγος του Τζον Στιούαρτ Μιλ, ο οποίος θεωρεί τη μάχη του Μαραθώνα για την βρετανική ιστορία κρισιμότερη από αυτή του Χέιστινγκς (1066 μ.Χ.).
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι αλλιώς, αφού νικητές βγήκαν οι Έλληνες. Ιδιαίτερα οι Αθηναίοι εκμεταλλεύτηκαν το πολίτευμα που διαμορφώθηκε στην πόλη τους και την απομονωτική πολιτική της Σπάρτης και εδραίωσαν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο. Ουσιαστικά, με τη λήξη των αμυντικών πολέμων των Ελλήνων, ξεκινά να υπάρχει ένα «ψυχροπολεμικό κλίμα» στην Ελλάδα, ένα κλίμα ανταγωνισμού μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Φυσικά, όλο αυτό θα οδηγήσει στην πρώτη εμφύλια σύρραξη μεταξύ Ελλήνων, στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Πηγές:
– Mosse Claude, Επίτομη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας
– Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης, Αθήνα η μυθολογία μια πόλης
– Χρήστος Κ. Τσαγγάλης, Ομηρικές Μελέτες, Προφορικότητα, Διακειμενικότητα, Νεοανάλυση.
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
