Της Εύας Ταταράκη,
Ένας από τους σημαντικότερους ρεαλιστές στην θεωρία των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής, ο Σουν Τζου ανέφερε εύλογα ότι «Στρατηγική με τακτικούς ελιγμούς είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για τη νίκη. Τακτικοί ελιγμοί χωρίς στρατηγική, είναι θόρυβος πριν την ήττα». Αυτή ακριβώς τη στρατηγική προσέγγιση μελετάμε σε επίπεδο συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου στον χώρο κυρίως της νοτιοανατολικής Μεσογείου βάσει της περιφερειακής και διεθνούς συγκυρίας που επικρατεί σήμερα. Οι τακτικοί ελιγμοί στρατηγικού χαρακτήρα, αφορούν κατά κύριο λόγο το ζήτημα της ασφάλειας, σε ενεργειακό και αμυντικό επίπεδο καθώς επίσης και τις διπλωματικές και οικονομικές πολιτικές οι οποίες αποτελούν σημαντικές παράμετροι στρατηγικής επίτευξης.
Το εγχείρημα τριμερούς συνεργασίας και ενδυνάμωσης των σχέσεων των εν λόγω κρατών είχε ξεκινήσει από το 2014, όταν το ζήτημα της ασφάλειας στη Μεσόγειο απειλούνταν από τις περιφερειακές ανισότητες στον αραβικό κόσμο και ευρύτερα της περιοχής. Έτσι, το πρώτο βήμα συνεργασίας επιτεύχθηκε το φθινόπωρο του 2017 μετά την υπουργική συνάντηση στο Κάιρο, ενώ ακολούθησαν πέντε ακόμη σύνοδοι για την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της άμυνας, του περιβάλλοντος και της αναβάθμισης των ενεργειακών υποδομών. Φυσικά, ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα που τίθεται είναι αυτό της ενεργειακής ασφάλειας. Ο ρόλος της αιολικής ενέργειας για παράδειγμα, αποτελεί την οικονομικά πιο εφικτή μορφή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, άρα ζωτικής σημασίας προτεραιότητα για τις χώρες-δέκτες των ενεργειακών κοιτασμάτων και των ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών δικτύων στη Μεσόγειο. Παράλληλα, η σύνδεση της Ελλάδας και της Κύπρου με το σχέδιο σύνδεσης του Ευρασιατικού διασυνδετήριου αγωγού Euroasia Interconnector που επρόκειτο να ολοκληρωθεί το 2022, προβλέπει κατά πάσα πιθανότητα και την επαναφορά της Αιγύπτου στο ενεργειακό αυτό τόξο. Αυτό βέβαια, θα επιτευχθεί με την άμεση σύνδεση του Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου με τη Λευκωσία, όπου θα συνδεθεί και με την Ελλάδα. Η σύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων με τη χρήση των δικτύων υψηλής τάσης θα ενισχύσει αφενός την ενεργειακή συνεργασία στο μεσοπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο μέλλον και αφετέρου, θα αυξήσει τα επίπεδα διείσδυσης της αιολικής ενέργειας και θα αξιοποιήσει το δυναμικό της Βόρειας Αφρικής ως ηλιακό ενεργειακό κόμβο.
Από στρατηγικής απόψεως, η ευρύτερη στρατηγική συνεργασία ενισχύει τον γεωστρατηγικό ρόλο των χωρών που εξετάζουμε για τους εξής λόγους: Η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν αδιαμφισβήτητα χώρες-κλειδιά διέλευσης για τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς τις Ευρωπαϊκές αγορές. Άρα, θεωρούνται οι κυριότεροι διαμετακομιστικοί κόμβοι Ανατολής-Δύσης. Έπειτα, μην ξεχνάμε ότι η Κύπρος χρειάζεται συμμάχους στο πλευρό της για να αντιμετωπίσει και να ασκήσει πιέσεις επί του κυπριακού ζητήματος και της τουρκικής απειλής γενικότερα. Από την άλλη, η Αίγυπτος βλέπει την Ελλάδα και την Κύπρο ως «διαμεσολαβητές» σε θέματα γειτνίασης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η ισχυρή υποδομή φυσικού αερίου την καθιστά επιτακτικό εταίρο. Σημαντικό γεγονός αποτελεί και η πρόσφατη υπογραφή (Σεπτέμβριος 2018) της διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου που έλαβε χώρα στη Λευκωσία, σχετικά με τη δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού για τη μεταφορά κυπριακού φυσικού αερίου στην Αίγυπτο, όπου ο αγωγός θα ενώνει το κοίτασμα «Αφροδίτη» της Κύπρου με την Αίγυπτο. Εν συνεχεία, από στρατηγικής πλευράς, ο ρόλος της Αιγύπτου είναι ιδιαίτερα κρίσιμος στις περιφερειακές εξελίξεις που παρατηρούνται στη Μέση Ανατολή, καθώς τείνουν προς μεγαλύτερη αμυντική συνεργασία. Αυτό αποδεικνύεται και από την συνεκπαίδευση της πολυεθνικής άσκησης «Μέδουσα 6» μεταξύ των στρατιωτικών δυνάμεων της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Κύπρου που πραγματοποιήθηκε από τις 23 έως τις 29 Ιουνίου του 2018 στην ναυτική βάση της Αλεξάνδρειας. Βασικός στόχος της εν λόγω αμυντικής άσκησης και συνεργασίας ήταν η αντιμετώπιση των ασύμμετρων απειλών που παρατηρούνται στην ανατολική Μεσόγειο.
Τέλος, η ενδυνάμωση μιας στρατηγικής συνεργασίας με τους περιφερειακούς δρώντες Ελλάδα-Κύπρο και Αίγυπτο με σημαντική γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία στη λεκάνη της νοτιοανατολικής Μεσογείου, καταδεικνύει και το ρόλο τους στο διεθνές σύστημα. Η σύσφιξη των σχέσεων σε τομείς όπως η ενέργεια, η άμυνα και η ασφάλεια αποτελεί προτεραιότητα, όχι μόνο προς την επίτευξη οικονομικών και πολιτικών ή διπλωματικών στόχων, αλλά αποτελεί και ένδειξη σημαντικής περιφερειακής συμμαχίας όταν στο ίδιο υποσύστημα ενυπάρχουν και άλλοι παίκτες προς αποτροπή.
