Του Πάνου Ιορδανίδη,
Φτάσαμε λοιπόν στο τέλος της Γενικής Συζήτησης της 73ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με την ομιλία του αντιπροσώπου του Καναδά να ξεχωρίζει την τελευταία μέρα τον εργασιών. Μεταξύ άλλων, ο Καναδός αντιπρόσωπος, αναφέρθηκε και αυτός στις μεταβολές που υφίσταται το διεθνές σύστημα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Καθόσον φαίνεται, η συζήτηση γύρω από αυτό το ζήτημα απασχόλησε την πλειονότητα των ηγετών που έλαβαν το βήμα στην Γενική Συνέλευση, και ως εκ τούτου, αποτελεί το ζητούμενο γύρω από το οποίο μετουσιώνονται τα συμπεράσματα που δύναται να εξαχθούν από όλη αυτή την διαδικασία.
Έτσι, τα επίπεδα ανάλυσης των ανακατατάξεων του διεθνούς συστήματος μπορούν να αναχθούν σε τρεις κατηγορίες: Στο επίπεδο της εθνικής ανεξαρτησίας έναντι της παγκοσμιοποίησης, στο επίπεδο της σημασίας διατήρησης του υπάρχοντος status quo και στο επίπεδο της μεταστροφής του επίκεντρου της ισχύος προς τον πολυπολισμό. Φυσικά, αυτές οι ερμηνείες είναι συνυφασμένες με τις ιδιαίτερες επιδιώξεις του κάθε δρώντα.
Όπως είναι λογικό, η εξαιρετικά δομημένη και στοχευμένη ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ αντικατοπτρίζει τον επίπεδο της εθνικής ανεξαρτησίας, τονίζοντας το πολυπόθητο «μέλλον πατριωτισμού». Η θεώρηση της υπάρχουσας διακυβέρνησης των ΗΠΑ, ερμηνεύει τις αλλαγές που βιώνει ο κόσμος ως μια έκφραση των εθνών-κρατών να επικεντρωθούν στις δικές τους υποθέσεις που θα πρέπει να εκτυλίσσονται ανεπηρέαστα από τους απρόσωπους και αχανείς διεθνείς και περιφερειακούς συνασπισμούς. Με αυτόν τον τρόπο, τα κράτη που αποτελούν μέρη του διεθνούς συστήματος θα στοχεύουν ξεχωριστά στην δική τους ανάπτυξη, σε ένα περιβάλλον μερκαντιλιστικού ανταγωνισμού, όπου το διακρίνει η ρευστότητα και οι αντικρουόμενες επιδιώξεις. Βεβαίως, δεν ακολουθεί μόνο αμερικανικός παράγοντας αυτήν την θεώρηση. Από την Ουγγαρία και την Πολωνία στην Δύση και την Αίγυπτο και τις Φιλιππίνες στην Ανατολή, το κίνημα της αντιπαγκοσμιοποιήσης ανακτά συνεχώς έδαφος.
Στον αντίποδα, Γαλλία, Γερμανία και ΕΕ στάθηκαν ως υπερασπιστές της διατήρησης του υπάρχοντος status quo, σύμφωνα με το οποίο η παγκοσμιοποίηση και οι διεθνείς συνεργασίες πρέπει να διατηρήσουν εξέχοντα ρόλο στις διεθνείς σχέσεις. Αυτή η αντίληψη που εναγκαλίζεται από τους συνεχιστές του μεταψυχροπολεμικού δόγματος φέρει τις μεταβολές που υφίσταται το διεθνές σύστημα ως αποσταθεροποιητικές εκφράσεις αναθεωρητικών δυνάμεων και τοποθετούν αυτή τη μεταστροφή στη σφαίρα του ότι θα επιφέρει τριγμούς στην σταθερότητα και στην ομαλή διενέργεια των δράσεων της διεθνούς κοινότητας. Έτσι λοιπόν, τα κράτη θα πρέπει να λειτουργούν με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον και υπερασπιζόμενα τα κεκτημένα αυτής της συνεργασίας, όπως είναι οι συμβάσεις για την κλιματική αλλαγή και οι κανόνες που διέπουν το παγκόσμιο εμπόριο. Παραδόξως, στην ίδια κατηγορία εμπίπτει και η ιρανική πυρηνική συμφωνία, όπου ο Ρουχανί επανεπιβεβαίωσε την δέσμευση του κατηγορώντας τις ΗΠΑ για παραβίαση της διεθνούς νομιμότητας (σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Συμβουλίου Ασφαλείας).
Το τρίτο επίπεδο ανάλυσης που, με μια πρώτη ματιά, φαίνεται να διέπεται από περισσότερα αντικειμενικά κριτήρια είναι αυτό που θεωρεί ότι το διεθνές σύστημα διέρχεται τη φάση του πολυπολισμού. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν την ανάλυση, η παντοκρατορία των ΗΠΑ περνάει στη δύση της και το κενό εξουσίας έρχεται να καλυφθεί από νέες δυνάμεις που αυξάνουν την ισχύ και την επιρροή τους στο διεθνές σύστημα. Κατά κύριο λόγο, αυτές οι αναδυόμενες δυνάμεις ευρίσκονται στην Ανατολή και έχουν καταφέρει να αποσπάσουν μεγάλο μερίδιο πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος από την πάλαι ποτέ εναπομείνουσα υπερδύναμη. Ως αποτέλεσμα, από τη μία η έκφραση της Δύσης συνοψίζεται στο να επιβληθεί η ηγεμονία της, (είτε από τον Τραμπ και τις δυνάμεις της αντιπαγκοσμιοποίησης, είτε από την ΕΕ και τις γαλλο-γερμανικές επιδιώξεις) και από την άλλη τα αναδυόμενα κράτη ακολουθούν μια δική τους πορεία αποτιναγμένη από τα δυτικά δεσμά που εν τέλει τους έχει αποφέρει ένα σεβαστό μέγεθος κέρδους μέχρι στιγμής. Όλη αυτή η θεώρηση, συμπίπτει με τα συμφέροντα και την πολιτική της Ρωσίας, η οποία εξέφρασε αυτή την άποψη για την μεταβολή του διεθνούς συστήματος από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης. Δεν είναι κρυφό πως η αποτύπωση αυτής της αντίληψης είναι χρωματισμένη με τις ιδιαίτερες ρωσικές επιδιώξεις, όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και το γεγονός ότι επεξηγεί καθολικά τον τρόπο με τον οποίο οι δρώντες του διεθνούς συστήματος θα κινούνται από δω και πέρα.
Η Γενική Συζήτηση της 73ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ έκλεισε χθες αφήνοντας περιθώρια για περαιτέρω συζήτηση πάνω στα διεθνή ζητήματα που περικλείουν τις σύγχρονες προκλήσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι τοποθετήσεις κύριων παικτών στη διεθνή σκακιέρα μας δίνουν έστω ένα βασικό πλαίσιο κατά το οποίο μπορούμε να πορευτούμε και να αποτυπώσουμε τουλάχιστον τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τα πράγματα οι ισχυροί δρώντες. Με προσμονή, και ενώ οι επικείμενες εξελίξεις δρομολογούνται προς μία κατεύθυνση, διαφαίνονται στον ορίζοντα οι επόμενες συναντήσεις στα διεθνή fora.
Απόφοιτος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είναι λάτρης της διεθνούς πολιτικής τόσο σαν ακαδημαϊκό, όσο και σαν δημοσιογραφικό αντικείμενο. Έχει ασκηθεί σε πολιτικές διευθύνσεις του ΥΠΕΞ και δραστηριοποιείται ενεργά στον χώρο του εθελοντισμού σε ΜΚΟ, ακαδημαϊκά συνέδρια και εκπαιδευτικές προσομοιώσεις.
