Του Δημήτριου Θεοδωρή,
Οδησσός της Νότιας Ρωσίας, 1814. Τρεις Έλληνες έμποροι, Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος ιδρύουν τη Φιλική Εταιρεία. Κύριος στόχος της υπήρξε ο σχεδιασμός της Ελληνικής Επανάστασης. Οι ιδρυτές της άφηναν σκοπίμως να εννοηθεί ότι πίσω από την Φιλική Εταιρεία βρισκόταν η Ρωσία. Για να ενισχύσουν τη θέση τους αυτή επιλέγουν να προσφέρουν τη θέση του αρχηγού στον υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Εκείνος αρνείται. Οι Φιλικοί στράφηκαν έπειτα στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, στρατηγό του ρωσικού στρατού και υπασπιστή του Τσάρου Αλεξάνδρου Α’ της Ρωσίας. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αποδέχεται την πρότασή τους και ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αρχής.
Η Φιλική Εταιρεία αποφασίζει να δράσει άμεσα και να εκμεταλλευτεί τα προβλήματα στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (αναταραχές στη Μ.Ασία, τριβές στην Περσία ,εξέγερση του Αλή Πασά στην Αλβανία). Ταυτόχρονα, στην Ευρώπη οι εξεγέρσεις σε Ισπανία και Ιταλία κρατούσαν απασχολημένες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Τόπος έναρξης της επαναστάσεως (θα είχε περισσότερο τη μορφή αντιπερισπασμού) ορίστηκαν οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 διέβη τον ποταμό Προύθο (σύνορα Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) και βρίσκεται στην Μολδαβία. Στις περιοχές της Βλαχίας και της Μολδοβλαχίας η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν διέθετε στρατό και δεν μπορούσε να εισέλθει τουρκικός στρατός χωρίς τη συγκατάθεση της Ρωσίας, με βάση το καθεστώς που ίσχυε σε αυτές τις ηγεμονίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σχέδιο του Υψηλάντη ήταν να κηρύξει την επανάσταση στη Μολδοβλαχία (24 Φεβρουαρίου 1821 Ιάσιο της Μολδοβλαχίας), να πάρει τους κατοίκους της με το μέρος του και έπειτα να κατευθυνθεί στη Βουλγαρία για να προκαλέσει και εκεί εξέγερση. Οι Φιλικοί πίστευαν ότι θα είχαν και την υποστήριξη των Σέρβων χωρίς όμως να έχουν διαβεβαιώσεις. Στην Κωνσταντινούπολη οι Έλληνες θα κινητοποιούνταν και αυτοί καίγοντας τον οθωμανικό στόλο και καταλαμβάνοντας στρατηγικά σημεία. Ο Υψηλάντης θα κατευθυνόταν στη Θράκη και έπειτα στη νότια Ελλάδα ή σε όποια άλλη περιοχή με βάση τον τρόπο με τον οποίο εξελισσόταν η Επανάσταση. Οι Φιλικοί ήθελαν μια γενικότερη εξέγερση των Χριστιανών στη χερσόνησο του Αίμου. Όμως, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αφορίζει όσους συμμετέχουν στο κίνημα. Ο Βλαντιμηρέσκου(τοπικός ηγέτης των ηγεμονιών) θεωρήθηκε προδότης και εκτελέσθηκε από τους Φιλικούς και ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄, για να αποποιηθεί την ανάμειξή του στο κίνημα, επιτρέπει στα οθωμανικά στρατεύματα να εισέλθουν στη Μολδοβλαχία. Όλα αυτά δυσκολεύουν σημαντικά το έργο του Υψηλάντη. Οι δυνάμεις του Υψηλάντη ήρθαν κάποιες φορές αντιμέτωπες με τα τουρκικά στρατεύματα(με τη μορφή μικροσυμπλοκών). Η καθοριστική μάχη η οποία έκρινε σε μεγάλο βαθμό την έκβαση της επανάσταση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ήταν η μάχη στο Δραγατσάνι.
Από τις τουρκικές δυνάμεις, 2600 άνδρες βρίσκονταν οχυρωμένοι στις μονές Σερμπανέστι, Στραζέστι, Σταντσέστι και Μαμούλ (θέλοντας να κλείσουν την είσοδο της κοιλάδας των Καρπαθίων) . Άλλοι 800 άνδρες με επικεφαλής τον Καρά Φεϊζ βρίσκονταν οχυρωμένοι στο χωριό Δραγατσάνι. Οι δυνάμεις των επαναστατών (5000 πεζοί,2500 ιππείς και 4 κανόνια) είχαν συγκεντρωθεί στο Ρίμνικο. Το Δραγατσάνι απείχε περίπου 8 ώρες από το Ρίμνικο κοντά σε πεδινή περιοχή. Ο Υψηλάντης πήρε την απόφαση να δώσει εκεί τη μάχη.
Οι διαταγές του Υψηλάντη προς τον Νικόλαο Υψηλάντη, ο οποίος ήταν διοικητής του Ιερού Λόχου, τον Ολύμπιο και τον Βασίλειο Καραβιά ήταν ξεκάθαρες: κατάληψη στρατηγικών θέσεων γύρω από το Δραγατσάνι και καμιά επιθετική ενέργεια πριν φτάσει ο ίδιος. Ο Υψηλάντης σχεδίαζε να κυριαρχήσει έναντι των Τούρκων εξασφαλίζοντας πρώτα την αριθμητική υπεροχή. Στις 3 Ιουνίου ξεκίνησαν τα πρώτα τμήματα. Μετά από 2 μέρες ακολούθησε και ο ίδιος με τις υπόλοιπες μονάδες (2000 άνδρες). Εξαιτίας των άσχημων καιρικών συνθηκών τα πρώτα τμήματα έφτασαν στο Δραγατσάνι στις 6 Ιουνίου.
Οι πρώτες ελληνικές μονάδες καταλαμβάνουν θέσεις βόρεια και βορειανατολικά του Δραγατσανίου. Οι τουρκικές δυνάμεις στο Δραγατσάνι κατασκευάζουν προμαχώνες, οχυρώνουν τις μεγάλες κατοικίες και καίνε τις μικρές, για να μην τις χρησιμοποιήσουν τα αντίπαλα στρατεύματα. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και οι δυνάμεις του έχουν εγκατασταθεί σε ένα χωριό το οποίο απέιχε περίπου 3 ώρες από την εμπροσθοφυλακή.
Με βάση το σχέδιο του Υψηλάντη η μάχη θα δινόταν στις 8 Ιουνίου. Οι διαταγές του ήταν ξεκάθαρες και κατηγορηματικές: καμία επιθετική κίνηση πριν φτάσει ο ίδιος. Όμως στις 7 Ιουνίου, ο Καραβιάς (διοικητής 800 ιππέων) βλέποντας τους Τούρκους να καίνε τα μικρότερα σπίτια του χωριού και πιστεύοντας πως θα καταφέρει μια μεγάλη νίκη με μικρό κόστος αποφάσισε να κινηθεί εναντίον των Τούρκων. Παρά τις προσπάθειες του Νικολάου Υψηλάντη να τον συνετίσει ο ήδη μεθυσμένος Καραβιάς αποφάσισε να κινηθεί εναντίον των τουρκικών δυνάμεων που βρίσκονταν στη Μονή Σερμπανεστίου. Οι Τούρκοι ζητούν ενισχύσεις από τις γειτονικές μονές (Στραζέστι, Σταντσέστι, Μάμουλ.) Ο Νικόλαος Σκουφάς αποφασίζει να κινητοποιήσει και αυτός τις δυνάμεις του για να μην βρεθεί ο Καραβιάς με τους Τούρκους του Δραγατσανίου στα νώτα του. Διατάζει λοιπόν επίθεση στο Δραγατσάνι. Τον ακολουθούν 100 Κοζάκοι ιππείς και ομάδες ατάκτων.
Οι Τούρκοι της μονής Σερμπανεστίου δέχονται ενισχύσεις και 1500 Τούρκοι επιτίθενται με σφοδρότητα στις δυνάμεις του Καραβιά. Οι δυνάμεις του Καραβιά συντρίβονται και τρέπονται σε φυγή. Ο Νικόλαος Υψηλάντης αποφασίζει να διαιρέσει τις δυνάμεις του για να βοηθήσει τον Καραβιά. Οι Κοζάκοι, οι υπόλοιποι άτακτοι και 2 κανόνια στρέφονται εναντίον των Τούρκων του Δραγατσανίου και αυτός με τον Ιερό Λόχο και 2 κανόνια σπεύδει να βοηθήσει τον Καραβιά. Οι δυνάμεις που κινούνταν εναντίον του Δραγατσανίου ηττώνται από τον Καρά Φεϊζ στο Δραγατσάνι και ο Νικόλαος Υψηλάντης μαζί με τον Ιερό Λόχο βρίσκεται σε ανοικτό πεδίο ανάμεσα από τις δυνάμεις του Καρά Φεϊζ και των τουρκικών δυνάμεων που έτρεψαν σε φυγή το ιππικό του Καραβιά. Ο Ιερός Λόχος αμύνεται ηρωϊκά απένταντι στις επιθέσεις των Τούρκων. Τελικά, το τουρκικό ιππικό κατορθώνει και σπάει την ελληνική παράταξη. Στην προσπάθεια αυτή είχαν πέσει 180 στρατιώτες και 25 υπαξιωματικοί μεταξύ αυτών και ο Ελβετός φιλέλλην, Ερρίκος Μπορντιέ. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος φτάνει και κατορθώνει να διασώσει 136 ιερολοχίτες, ενώ 37 είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι και στάλθηκαν αρχικά στο Βουκουρέστι και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν. Μεταξύ των διασωθέντων ήταν ο Νικόλαος Υψηλάντης, καθώς και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ, ένας εκ των τριών ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος κατάφερε να περισυλλέξει και τη σημαία του Λόχου στο σημείο που έπεσε νεκρός ο σημαιοφόρος. Από τις δυνάμεις του Καραβιά έπεσαν και σκοτώθηκαν περίπου 140 άνδρες.
Ο πανικός των δυνάμεων που τράπηκαν σε φυγή επηρέασε τους άνδρες της δύναμης με την οποία, ο Υψηλάντης προσέγγιζε το Δραγατσάνι. Οι περισσότεροι από αυτούς, εξαιτίας της πολεμικής απειρίας και απειθαρχίας πριν ακόμα έρθουν αντιμέτωποι με τον εχθρό, λιποτάκτησαν κατευθυνόμενοι προς το Ρίμνικο και τα αυστριακά σύνορα και το στράτευμά του αποσυντέθηκε. Ο ίδιος κατέφυγε στο Ρίμνικο στις 8 Ιουνίου. Συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αυστρία. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος μαζί με τον Ιωάννη Φαρμάκη, ύστερα από μερικούς μήνες, εγκλωβίστηκε μαζί με τους συμπολεμιστές του στη μονή Σέκκου. Αποφάσισε να ανατιναχθεί μαζί με τους άνδρες του, ενώ ο Φαρμάκης πιάστηκε αιχμάλωτος και αποκεφαλίστηκε μετά από αντίσταση 2 βδομάδων.
Μολονότι η επανάσταση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες απέτυχε, αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την έναρξη της επανάστασης στην Ελλάδα αποσπώντας την προσοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα για την απελευθέρωση.
Βιβλιογραφία:
– Barbara Jelavich, Ιστορία των Βαλκανίων 18ος-19ος Αιώνας
– Λ.Σ. Σταυριανός, Τα Βαλκάνια Από το 1453 και μετά, Τόμος 1
– Στρατιωτική Ιστορία, τεύχος 170.
