Του Σωτήρη Σωτηρίου,
Στις μέρες μας δεσπόζει ένα σύνθετο πλέγμα αλληλεξάρτησης που συνιστά τη βάση του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος. Ο κόσμος μας είναι πλέον ένα πλανητικό χωριό, στο οποίο επικρατούν κοινές αξίες, κοινοί κανόνες, θεσμοί, δίκαιο που δημιουργούν τη διεθνή κοινωνία των κρατών. Η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυριαρχική ισότητα των κρατών καθώς και η αρχή της μη επέμβασης επιφέρουν τάξη στο πλανητικό χωριό, στο οποίο παίκτες δεν είναι μόνο τα κράτη, που δομούσαν ανέκαθεν το διεθνές σύστημα με τις ποικίλες μορφές που έπαιρναν στους αιώνες, αλλά και τα άτομα ως ξεχωριστές αυτούσιες προσωπικότητες που έρχονται καθημερινά σε επαφή από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, όπου κι αν βρίσκονται, λόγω των ωφελειών που αποκομίζουν από την τεχνολογία.
Η αποαποικιοποίηση τη δεκαετία του 1960 με τα ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αλλά και λίγα χρόνια αργότερα η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησαν στην περαιτέρω ολοκλήρωση της παγκοσμιοποίησης. Ακόμη, η είσοδος της Κίνας στο φιλελεύθερο σύστημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), το 2001, μετά από 15 χρόνια εκτενών διαπραγματεύσεων, σηματοδότησε ένα ακόμη βήμα προς αυτή την πορεία, καθώς συνέχισε την πολιτική του ανοίγματος που είχε αρχίσει το 1979, αλλά και το πέρασμα στην οικονομία της αγοράς. Με τη μεν αποαποικιοποίηση, τα νέα ανεξάρτητα κράτη που δημιουργήθηκαν επιλέγοντας την κρατική κυριαρχία και τους υπάρχοντες διεθνείς κανόνες, παρά τις συνεχείς πιέσεις τους να δομηθούν όλα από την αρχή, εντάχθηκαν στο υπάρχον σύστημα, ενώ με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ καταλύθηκε το εναλλακτικό μοντέλο. Έτσι, η διάδοση της φιλελεύθερης ιδεολογίας ήταν το εφαλτήριο για τη σημερινή κατάσταση. Η φιλελεύθερη ιδεολογία εδραίωσε το καπιταλιστικό σύστημα στην οικονομία (με εξαίρεση λίγα κράτη που δεν ακολούθησαν το συγκεκριμένο μοντέλο ανάπτυξης) και προώθησε το δημοκρατικό πολίτευμα ως τρόπο διακυβέρνησης στην πολιτική, επέφερε μια κοσμοπολίτικη κουλτούρα που επίκεντρο των πάντων είναι ο άνθρωπος και γι’αυτό γίνεται λόγος διαρκώς για τα δικαιώματά του. Επίσης, η φιλελεύθερη ιδεολογία ήταν η αιτία της κατάργησης των παραδοσιακών ταυτοτήτων, αφού σήμερα οι άνθρωποι νιώθουν ως πολίτες του κόσμου κι όχι μόνο του κράτους τους, παρά το γεγονός ότι έχει παρουσιαστεί κάποια υποχώρηση στο παραδοσιακό, το τοπικό, σ’αυτό που εκφράζει ασφάλεια και σταθερότητα.
Έτσι, στις μέρες μας, γίνεται λόγος για ένα διεθνές οικονομικό σύστημα, στο οποίο υπάρχει άνθηση των δικτύων των οικονομικών συναλλαγών παγκόσμιας εμβέλειας. Αυτό προϋποθέτει, βέβαια, ένα ευνοϊκό πολιτικό περιβάλλον. Συνεπώς, η φιλελεύθερη ιδεολογία, η ανάπτυξη του εμπορίου και των συναλλαγών παγκοσμίως, η τεχνολογία που οδήγησε στην εξέλιξη των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, η ίδρυση Διεθνών και Περιφερειακών Οργανισμών οδήγησε στη σύγχρονη πραγματικότητα. Οι ανάγκες των λαών μεταπολεμικά έδειξαν πως θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μόνο μέσα από τη συνύπαρξη και τη συνεργασία παρά από τις αντιπαλότητες και τις εχθρότητες. Η εξέλιξη, λοιπόν, αυτής της κατάστασης διευκόλυνε τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, εξάλειψε τις αποστάσεις και ενοποίησε τον κόσμο.
Η ειρήνη και ευημερία που επικρατεί στα περισσότερα σημεία του κόσμου, σήμερα, σε αντίθεση με τους πολέμους, τη φτώχεια και την εκμετάλλευση που υπήρχε πριν κάποια χρόνια, οφείλεται αναντίρρητα στην παγκοσμιοποίηση. Αυτή ένωσε τους λαούς μέσω της καθημερινής επαφής. Μέσω των τηλεπικοινωνιών η επικοινωνία καθίσταται οικονομική και συχνή, μέσω των μεταφορών οι αποστάσεις ελαχιστοποιούνται και μέσω των ΜΜΕ ειδήσεις από όλο τον κόσμο φθάνουν σε δευτερόλεπτα στην άλλη ‘γωνιά της γης’. Αυτή η επαφή οδηγεί και στη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και την άνθηση του εμπορίου παγκόσμιας εμβέλειας, με την πλειοψηφία των κρατών να λαμβάνουν ενεργή συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο. Οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές έχουν αυξηθεί δραματικά και οι πολίτες συνιστούν πλέον εν δυνάμει εργατικό δυναμικό πολλών κρατών, καθώς και το outsourcing βρίσκεται σε ιδιαίτερη ακμή, αφού όπου υπάρχει εργατικό δυναμικό με χαμηλότερες απολαβές, το κέρδος πολλαπλασιάζεται, κι εκεί είναι εύφορο το έδαφος για επενδύσεις. Αυτή η ροή κεφαλαίων, προσώπων, προϊόντων σφράγισε το σύγχρονο περιβάλλον.
Παρ’όλα αυτά, ίσως η παγκοσμιοποίηση δεν έφερε μόνο τα θετικά της αποτελέσματα. Η τρομοκρατία βρήκε έδαφος στο σύγχρονο κόσμο να εμφανιστεί σε μια άλλη μορφή, πιο δύσκολα διαχειρίσιμη και πιο επικίνδυνη. Όπως τόνισε και ο Huntington, υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών στον 21ο αιώνα η οποία λαμβάνει και τη μορφή αντιπαλότητας νοοτροπιών, κοσμοθεωριών και αντιλήψεων. Η τρομοκρατία, λοιπόν, η σύγχρονη μορφή πολέμου μέσω της παγκοσμιοποίησης, επαναπροσδιόρισε τους στόχους της. Επιπροσθέτως, αυτή η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να έφερε ευημερία, αλλά δεν είναι και σπάνια τα φαινόμενα νομισματικών και χρηματοπιστωτικών κρίσεων, των οποίων τα αποτελέσματα σήμερα δεν περιορίζονται στα σύνορα της επικράτειας του κράτους, αλλά απλώνονται στην περιφέρεια ή ακόμη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Παγκόσμιες απειλές, επίσης, εκδηλώθηκαν σε πιο έντονη μορφή όπως αυτή του περιβάλλοντος και της ανεργίας. Μπορεί βέβαια η διαχείρισή τους να είναι δύσκολη, ωστόσο αυτή η ενοποίηση επιτρέπει την κοινή αντιμετώπισή τους. Στον τομέα του περιβάλλοντος ειδικά έχουν γίνει πληθώρα συμφωνιών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Συμπερασματικά, το σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον επιφέρει πολλά θετικά για τον άνθρωπο, αλλά και εγείρει ποικίλες απειλές. Οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί, τα άτομα και κάθε δρων του σύγχρονου συστήματος οφείλει να εντείνει τη συνεργασία και να βελτιώνει την κατάσταση. Η σύγχρονη πραγματικότητα είναι ριζικά διαφορετική και είναι στα χέρια μας η τύχη που θα θέλουμε να έχει!
