Της Μαρία-Λίζας Καλλονιάτη,
Δεκατρία χρόνια μετά από την πρώτη φορά που ξεκίνησαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις για την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ζήτημα ξανάρχεται στην επιφάνεια μετά από τις πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, σε συνέντευξή τύπου στην Λιθουανία. Ο Τούρκος Υπουργός δήλωσε ότι η Τουρκία επιθυμεί να δει τους καρπούς των προσπαθειών με την Ε.Ε, συμπεριλαμβανομένης και της αλλαγής του καθεστώτος θεωρήσεων (visa). Υπογράμμισε ότι η Τουρκία θα εργαστεί για την επιτάχυνση των πολιτικών μεταρρυθμίσεων, εστιάζοντας στη δικαιοσύνη, τις ελευθερίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Τέλος, ζήτησε την επανέναρξη των συνομιλιών με την Ε.Ε για την τελωνειακή ένωση, διότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε παραμένει ένας από τους βασικούς στόχους της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε που άρχισαν το 2005, βρίσκονταν τα τελευταία χρόνια σε νεκρό σημείο. Πριν από ένα χρόνο, το 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Κομισιόν να τις διακόψει μέχρις ότου η τουρκική κυβέρνηση να προωθήσει τις αναγκαίες συνταγματικές αλλαγές. Εν έτη 2018 ο τούρκος υπουργός δηλώνει ότι η κυβέρνηση περιμένει από την Ε.Ε ένα σαφές μήνυμα για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων, προσθέτοντας ότι η Τουρκία δεν προσδοκά επιείκεια παρά μόνο από την Ε.Ε αυτό που πραγματικά της αξίζει.
Οι δηλώσεις αυτές δεν είναι άσχετες από την πολιτική κατάσταση που βιώνει τον τελευταίο καιρό η Τουρκία, με το εθνικό της νόμισμα να έχει κατρακυλήσει, με την ένταση με τις ΗΠΑ να έχει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη η χώρα να επαναπροσεγγίσει την Ε.Ε. Παράλληλα η Τουρκία επιθυμεί οι σχέσεις με την Ε.Ε να εισέλθουν σε νέα φάση καθώς το εμπόριο με την Ε.Ε είναι σημαντικότερο. Πιο συγκεκριμένα, ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας είναι σήμερα η Γερμανία, με τον όγκο του διμερούς εμπορίου να φθάνει το 2017 τα 37 δις ευρώ.
Η επανέναρξη των συνομιλιών για την τελωνειακή ένωση αφορά και τη χώρα μας και γι’ αυτό οι εξελίξεις και οι προτεραιότητες της τουρκικής ηγεσίας δεν μπορεί να μας αφήσουν αδιάφορους, πολύ περισσότερο όσον αφορά τα νησιά μας, όπου οι όποιες αλλαγές στο καθεστώς θεωρήσεων θα δημιουργήσει νέα δεδομένα και στην τουριστική αγορά της χώρας μας. Όμως αυτό που πρέπει να δούμε σε ένα γενικότερο πλαίσιο είναι ποια είναι η θέση της Ελλάδας σε μια μελλοντική ένταξη της Τουρκίας.
Η χώρα μας από την πρώτη στιγμή που εντάχθηκε στον πυρήνα των ευρωπαϊκών κρατών ήταν υπέρ μιας περαιτέρω διεύρυνσης. Ο λόγος υποστήριξης αυτής της διεύρυνσης, ειδικότερα προς τα γειτονικά βαλκανικά της κράτη, στηριζόταν στην ελληνική πεποίθηση ότι με αυτό τον τρόπο θα υπήρχαν πιο ομαλές και συνεργατικές σχέσεις μεταξύ των κρατών της βαλκανικής χερσονήσου. Επίσης, τα προβλήματα της βαλκανικής χερσονήσου θα ανάγονταν σε ευρωπαϊκά και άρα θα μπορούσε να δημιουργηθεί μεγαλύτερη αναγκαιότητα για την επίλυση τους.
Ήδη από την έναρξη των διαπραγματεύσεων το 2005, η Ελλάδα ήταν θετικά προσκείμενη σε μια μελλοντική ένταξη. Αυτό γίνεται εμφανές από τις δηλώσεις του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών, το οποίο υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα διαχρονικά στηρίζει τη διεύρυνση της Ε.Ε, υπό τον αυτονόητο όρο ότι οι υποψήφιες χώρες εκπληρώνουν τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί και έχουν εφαρμοστεί σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων του σεβασμού του διεθνούς δικαίου και των κανόνων καλής γειτονίας. Επίσης, επισημαίνει ότι η Ελλάδα έχει επανειλημμένως εκφράσει την ένθερμη υποστήριξη της στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, όμως οι τελευταίες εξελίξεις έχουν καταστήσει για άλλη μια φορά σαφές ότι εναπόκειται στην ίδια την Τουρκία να αποδείξει εμπράκτως κατά πόσον επιθυμεί να προωθήσει την ευρωπαϊκή της πορεία.
Σε ένα γενικότερο πλαίσιο η Ελλάδα βλέπει την μελλοντική ένταξη της Τουρκίας ως μια πολλά υποσχόμενη κίνηση, διότι με αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί η πολυπόθητη εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών. Όλη αυτή η θεώρηση, εντάσσεται στη στρατηγική της «εξημέρωσης του θηρίου», την οποία υιοθέτησε η Ελλάδα λίγο μετά από την κρίση των Ιμίων, όμως εξ όσον φαίνεται δεν υπάρχουν χειροπιαστά αποτελέσματα. Όπως είναι αυτονόητο κάθε χώρα επιθυμεί να συνεργάζεται με ένα δημοκρατικό γείτονα, που σέβεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο. Όμως για να γίνει η Τουρκία αυτός ο γείτονας θα πρέπει να περάσει από έναν θεσμικό εκσυγχρονισμό που δεν προτίθεται προς το παρόν να ακολουθήσει. Κάτω από το βάρος των εν εξελίξει περιφερειακών γεωπολιτικών παραμέτρων, μια τέτοια κατεύθυνση μοιάζει ακόμα πιο απομακρυσμένη από την πραγματικότητα.
