Του Άγγελου Μαρίνου,
Αν υπάρχει ένας όρος που δεν έρχεται στο μυαλό των περισσότερων από εμάς όταν σκεφτόμαστε τη Σουηδία, αυτός είναι ο εθνικισμός. Σε κάποιους ψαγμένους θα ερχόταν ο σκληροπυρηνικός κοινωνικός φιλελευθερισμός. Άλλοι πάλι ίσως αναφέρονταν στο επιτυχημένο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που συντηρούν . Αλλά σίγουρα ελάχιστοι θα μιλούσαν για εθνικισμό, εκτός και αν το έπρατταν για να εκφράσουν πόσο μη εθνικιστές είναι οι Σουηδοί. Και είναι απόλυτα λογικό.
Καταρχάς, λίγα ιστορικά δεδομένα δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν (σχεδόν). Στη Σουηδία, ισχύει αναλογικό εκλογικό σύστημα, δηλαδή το πρώτο κόμμα δε λαμβάνει έδρες μπόνους, ανεξάρτητα του πόσο μεγάλο ποσοστό λαμβάνει. Αυτό προφανώς συνεπάγεται περισσότερες κυβερνήσεις συνεργασίας, όπως και όντως συνέβη. Ελάχιστες φορές κόμμα έλαβε τις απαραίτητες ψήφους για να διαμορφώσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, και αυτό κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες. Βασικά, θα ήταν πιο χρήσιμο να ακριβολογούμε.
Με δημοκρατική ιστορία άνω των 110 ετών, η Σουηδία έχει αναδείξει δύο αυτοδύναμες κυβερνήσεις. Το κόμμα που κυβέρνησε και στις δύο περιπτώσεις, ήταν το Σουηδικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, που υπάρχει όσο καιρό υπάρχει και η δημοκρατία στη Σουηδία. Παρεμπιπτόντως, το ίδιο κόμμα έχει συμμετάσχει ως πρώτο κόμμα σε συγκυβέρνηση τα 69 από τα τελευταία 90. Ακόμα και στις περιπτώσεις που ήταν αντιπολίτευση, αυτό ήταν ως πρώτο κόμμα. Γίνεται αντιληπτό ότι η κεντροαριστερά φιλοσοφία, που υποστηρίζει το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, είναι βαθιά εδραιωμένη στο Σουηδικό πολιτικό γίγνεσθαι. Τόσο εδραιωμένη, που σταθερά εδώ και οχτώ δεκαετίες οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν λάβει ποσοστό μικρότερο του 30%, ενώ ο ρόλος του δεύτερου κόμματος έχει περάσει από κόμμα σε κόμμα ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής. Εξ ου και είναι απόλυτα λογική η ταύτιση της Σουηδίας με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, το διευρυμένο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και προφανώς σε καμία περίπτωση με τον εθνικισμό.
Αυτό ωστόσο, ενδεχομένως να αλλάξει.
ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΛΛΑΓΗΣ (;)
Το 2006, ο συνασπισμός 4 κομμάτων κεντρώας και δεξιάς στάσης, The Alliance, κατάφερε να ‘κλέψει’ τη κυβέρνηση έπειτα από 12 χρόνια ηγεσίας των σοσιαλδημοκρατών. Το κόμμα που ηγούνταν του συνασπισμού ήταν το κόμμα των συντηρητικών (Moderates), όπου επίσης υπάρχει όσο υπάρχει και η δημοκρατία. Στις εκλογές του 2006 οι ‘Moderates’ πέτυχαν το μεγαλύτερο ποσοστό τους από το 1928.Το ευτυχές γεγονός για τους συντηρητικούς συνέπεσε με την χειρότερη επίδοση των σοσιαλδημοκρατών από το 1921,με 34,99%.Το 2010 ο κεντροδεξιός συνασπισμός υπερίσχυσε και πάλι. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της Σουηδίας, που κυβέρνηση που δεν ηγούνταν από τους σοσιαλδημοκράτες κέρδιζε την επανεκλογή της. Οι συντηρητικοί είδαν το ποσοστό τους να ανεβαίνει στο 30,1%, ενώ οι σοσιαλδημοκράτες παρέμειναν πρώτο κόμμα με 30,7%. Σημαντικό αποτέλεσμα των εκλογών, αποτελούσε και η είσοδος των εθνικιστών στη βουλή, καθώς ξεπέρασαν το όριο του 4%.
Στις τελευταίες εκλογές, αυτές του 2014, οι συντηρητικοί γύρισαν στις επιδόσεις του 90 (21%-23%), ενώ το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα έμεινε σχετικά σταθερό στο 31%. Όλα τα κόμματα του κεντροδεξιού συνασπισμού Alliance είδαν μειωμένο ποσοστό, με αποτέλεσμα να επιστρέψει η διακυβέρνηση και πάλι στη κεντροαριστερά. Ως δείγμα της έλλειψης σταθερής υποστήριξης της κεντροδεξιάς στη Σουηδία, φτάνει να πούμε ότι τα κοινά μανιφέστο των 4 κομμάτων του συνασπισμού στα πλαίσια του Alliance, με τα οποία κέρδισαν τις 2 εκλογές που κέρδισαν, ήταν στη φιλοσοφία τους κεντρώα. Προφανώς, επειδή αναγνωρίστηκε το γεγονός ότι αυτό έδινε στο συνασπισμό μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Το μειωμένο ποσοστό της κεντροδεξιάς , συνοδεύτηκε από άνοδο των εθνικιστών κατά 7 %, οι οποίοι αργά και σταθερά αποκτούσαν όλο και περισσότερη ισχύ.
Έτσι φτάνουμε στο εγγύς μέλλον, στις 9 Σεπτεμβρίου, την ημερομηνία όπου έχουν ορισθεί οι επόμενες εκλογές της Σουηδίας. Εκλογές που δύνανται να μεταβάλουν την πολιτική εικόνα της Σουηδίας με έναν πρωτοφανή τρόπο.
Πρωτοφανή, γιατί οποιαδήποτε αναδρομή και αν κάνει κανείς στην δημοκρατική ιστορία της Σουηδίας δεν θα βρει πουθενά περίοδο πολιτικά παρόμοια με τη σημερινή. Ο λόγος είναι η ταυτόχρονη αποδυνάμωση κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς, σε συνδυασμό με τη άνοδο των εθνικιστών Swedish Democrats ως τρίτο η και πιθανόν δεύτερο κόμμα. Πιο συγκεκριμένα, τα πράγματα έχουν ως εξής:
Πρώτον, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα να λάβει κάτω από το 25% των ψήφων. Αυτό δηλαδή που δεν έχει γίνει ποτέ σε ιστορία 113 ετών δημοκρατίας.
Δεύτερον, για πρώτη φορά στην ιστορία της Σουηδίας αναμένεται να ενισχυθεί σε μείζονα βαθμό εθνικιστικό κόμμα . Στις πρόσφατες μετρήσεις, εμφανίζονται να κερδίζουν το 1/5 των ψήφων και περιστασιακά έχουν φιγουράρει και στη κορυφή. Δεν υπάρχει πιθανότητα να κυβερνήσουν (σε αυτές τις εκλογές) ωστόσο, και αυτό διότι συνάμα με την χρήση του συστήματος απλής αναλογικής στη χώρα, όλα τα υπόλοιπα κόμματα αρνούνται κατηγορηματικά να συνεργαστούν μαζί τους.
Τρίτον, ενώ οι σοσιαλδημοκράτες βρίσκονται στην πιο αδύναμη θέση των τελευταίων δεκαετιών , κατά πάσα πιθανότητα και όλης της ιστορίας τους, πιθανότατα θα κληθούν να δημιουργήσουν κυβέρνηση μειοψηφίας, καθώς η κεντροδεξιά δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστεί ακόμα και με τον συνασπισμό Alliance. Σε όλες τις άλλες (ελάχιστες) ιστορικά περιπτώσεις που οι σοσιαλδημοκράτες αποδυναμώνονταν, η κυβέρνηση περνούσε οριακά σε κάποιο συνασπισμό της κεντροδεξιάς ή άλλα αριστερά κόμματα λάμβαναν τους απαραίτητους ψήφους για να υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας κεντροαριστερής συγκυβέρνησης. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα κανένα από τα δύο να μη συμβεί αυτή τη φορά, καθώς από τη ζημία των δύο μεγάλων κομμάτων (σοσιάλ και συντηρητικοί), επωφελήθηκαν οι εθνικιστές, οι οποίοι είναι εχθροί με όλους, θέλοντας και μη.
(Κ/Α= σοσιαλδημοκράτες), Σ= συντηρητικοί), Ε= εθνικιστές)
Τέταρτον, ακόμα και αν εκλεγεί επαρκώς ισχυρή κυβέρνηση, φερ’ειπείν υπό την ηγεσία των σοσιαλδημοκρατών , αυτό θα γίνει με υποχώρηση της κεντροδεξιάς, η οποία βάση περιστάσεων μακροπρόθεσμα ενισχύει τους εθνικιστές. Αν πάλι κυβερνήσει ο συνασπισμός της κεντροδεξιάς, το ρίσκο των εθνικιστών μεγαλώνει επικίνδυνα. Και αυτό διότι διαβάζοντας το μανιφέστο της Alliance, γίνεται επί τόπου αντιληπτό ότι δεν έχουν καμία διάθεση να αλλάξουν πάγια χαρακτηριστικά της Σουηδικής μεταναστευτικής πολιτικής. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι κύριο ζήτημα για τους Σουηδούς πολίτες σε αυτές τις εκλογές, αποτελεί το μεταναστευτικό. Αν οι πολίτες αγνοηθούν, οι εθνικιστές μπορούν από τώρα να αρχίσουν να τρίβουν τα χέρια τους. Αυτή είναι μια ιστορικά πρωτόγνωρη κατάσταση για τη Σουηδία, καθώς ποτέ άλλοτε εθνικιστικό κόμμα δεν άσκησε σημαντική επιρροή στο πολιτικό γίγνεσθαι της.
ΣΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
Εκεί που θέλω να καταλήξω, είναι ότι, ανεξάρτητα του ποιος συνασπισμός θα καταλήξει στη κυβέρνηση, ελλοχεύει ο κίνδυνος το αποτέλεσμα να τροφοδοτήσει ακόμα περισσότερο την άνοδο των εθνικιστών. Είμαι βέβαιος, ότι σε όλους μας θα έφθαναν αναπάντεχα οι ειδήσεις ενός εθνικιστικού κόμματος να καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση στις εκλογές της Σουηδίας. Ίσως βέβαια δούμε κάποια μεταστροφή στις 9 Σεπτεμβρίου, και εν τέλη η επιτυχία των εθνικιστών μείνει απλά στις δημοσκοπήσεις. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ωστόσο, η πιθανότητα να δούμε μια Σουηδία με ισχυρό εθνικιστικό κόμμα είναι κοντά, και θα είναι μια πολύ ιδιαίτερη, ίσως και άβολη πρωτοτυπία. Άβολη σε επίπεδο Ευρωπαϊκό, αλλά πιο διευρυμένα και σε επίπεδο δυτικό.
Γεννηθείς το 1996 στη Κομοτηνή, είναι φοιτητής του Οικονομικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με κατεύθυνση στην οικονομική ανάλυση. Διαθέτοντας ακόρεστο ενδιαφέρον για τα πολιτικά, αρθρογραφεί στην κατηγορία των Οικονομικών του OffLine Post.
