Της Αγγελικής Βορροπούλου,
Ένα tweet του Υπουργείου Εξωτερικών του Καναδά, κατά το οποίο εξέφραζε ανησυχία για την σύλληψη και την κράτηση των ακτιβιστών για τα δικαιώματα των γυναικών στη Σαουδική Αραβία, κατάφερε να οδηγήσει σε μια διαμάχη, με αποκορύφωμα την απέλαση του Καναδού πρέσβη από την Σαουδική Αραβία, αλλά και την ανάκληση των Σαουδαραβών φοιτητών από τα πανεπιστήμια του Καναδά. Διέκοψε τις επενδύσεις, εξέδωσε θορυβώδεις απειλές και ακύρωσε όλες τις πτήσεις. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Στις αρχές του Αυγούστου, η Διεθνής Αμνηστία, μέσα από ανακοίνωσή της, κατήγγειλε την Σαουδική Αραβία η οποία συνέλαβε ακτιβίστριες κατά την διάρκεια ειρηνικής διαμαρτυρίας. Όπως μάλιστα δήλωσε η Λιν Μααλούφ, διευθύντρια του γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας για την Μέση Ανατολή, οι συλληφθείσες είχαν πολλάκις στοχοποιηθεί, παρενοχληθεί και τεθεί υπό ταξιδιωτικό περιορισμό εξαιτίας των ακτιβιστικών τους δράσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια από αυτές τις γυναίκες είναι η Σαμάρ Μπανταουί, αδερφή του Ράιφ Μπανταουί, ο οποίος κρατείται από το 2012 με την κατηγορία της “προσβολής του Ισλάμ”. Την ακριβώς επόμενη μέρα, η Κρίστια Φρίλαντ, υπουργός εξωτερικών του Καναδά, δήλωσε μέσω του Tweeter την ανησυχία της για την σύλληψη της Σαμάρ Μπανταουί, και πως ο Καναδάς όχι μόνο βρίσκεται στο πλευρό της οικογένειας, αλλά και ζητά την άμεση απελευθέρωση των αδερφών Μπανταουί. Το Υπουργείο Εξωτερικών του Καναδά πήρε μέρος στην νέα αντιπαράθεση δηλώνοντας πως η Σαουδική Αραβία πρέπει να «απελευθερώσει αμέσως» την Μπανταουί αλλά και όλους τους άλλους ειρηνικούς ακτιβιστές που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Ριάντ δεν άργησε να περάσει στην αντεπίθεση. Μέσω tweet το Υπουργείο Εξωτερικών επιτέθηκε στην Οττάβα, γράφοντας ότι είχε μια αρνητική στάση η οποία τους προκάλεσε έκπληξη και πως δημιούργησε μια εντελώς ψευδή αξίωση. Πληθώρα δηλώσεων οι οποίες ακολούθησαν, κατηγορούσαν τον Καναδά για «εμφανή αλλά και άμεση παρέμβαση του στις εσωτερικές της υποθέσεις» και πως «έσπασε έναν από τους πιο σοβαρούς διεθνείς κανόνες της διπλωματίας», δηλαδή αυτόν για την μη ανάμειξη στα εσωτερικά ενός κράτους. Αποκορύφωμα της αντίδρασης της αποτέλεσε, η ανακήρυξη του καναδού πρεσβευτή ως persona non grata, και η διαταγή για αποχώρησή του εντός 24 ωρών. Την ίδια μέρα, ανακοίνωσε επίσης την αναστολή όλων των νέων εμπορικών και επενδυτικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών.
Η αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας έφερε προ εκπλήξεως τον Καναδά, και σε δήλωσή του ζήτησε διευκρινίσεις από τους Σαουδάραβες. Η υπουργός εξωτερικών μάλιστα δήλωσε, σε αυστηρό τόνο, πως η θέση τους δεν είναι προς διαπραγμάτευση, και πως θα υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ειδικά τα δικαιώματα των γυναικών, και πως αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Από την άλλη, η κρατική αεροπορική εταιρία της Σαουδικής Αραβίας, εξέδωσε ανακοίνωση, όπου αναφέρει ότι πρόκειται να αναβάλλει όλες τις εισερχόμενες και εξερχόμενες πτήσεις από και προς το Τορόντο από τις 13 Αυγούστου. Καναδικές εφημερίδες ανέφεραν πως η Σαουδική Αραβία σκοπεύει να «ανακαλέσει» όλους τους φοιτητές της που σπουδάζουν σε καναδικά πανεπιστήμια. Κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης της Σαουδικής Αραβίας, δημοσίευσαν σειρά βίντεο τα οποία αμφισβητούσαν την προστασία των δικαιωμάτων των κρατουμένων στις καναδικές φυλακές. Ο Σαουδάραβας υπουργός εξωτερικών προειδοποίησε για αυξημένα μέτρα κατά της Οττάβα και πως δεν υπάρχει κανένα θέμα προς διαμεσολάβηση και πως έχει γίνει ένα λάθος (εκ μέρους των καναδικών αρχών) το οποίο πρέπει και να διορθωθεί. Ο Καναδός πρωθυπουργός από την άλλη, δήλωσε πως δεν υπάρχει περίπτωση να υποχωρήσει και πως θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε οποιαδήποτε περίπτωση. Και σ’ αυτό η αντίδραση των Σαουδαραβών ήταν άμεση. Κρατικά μέσα ενημέρωσης ξεκίνησαν μια καμπάνια, με θέμα την μεταχείριση των γυναικών από τον Καναδά, υποστηρίζοντας μάλιστα πως κακομεταχειρίζονται σε μεγάλο βαθμό τις γυναίκες.
Μετά από εβδομάδες σχετικής ηρεμίας, ομάδες υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατήγγειλαν πως η Σαουδική Αραβία βρισκόταν προ των πυλών εκτέλεσης, για πρώτη φορά, πολιτικής ακτιβίστριας. Ο πρωθυπουργός του Καναδά, εξέδωσε δήλωση κατά την οποία αναφέρει πως συνεχίζει τις διπλωματικές σχέσεις με την Σαουδική Αραβία, καθώς επίσης εκφράζει την ανησυχία του για την επικείμενη εκτέλεση αλλά και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα. Τελευταία κίνηση της Σαουδικής Αραβίας, και ίσως η πιο διπλωματική, αποτελεί ότι έδωσε την δυνατότητα σε 1,000 πτυχιούχους της ιατρικής να παραμείνουν στον Καναδά για να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους.
Δεν είναι η πρώτη και σίγουρα ούτε η τελευταία φορά όπου η Σαουδική Αραβία καταπατά κατάφορα τα δικαιώματα του ανθρώπου και ειδικότερα τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτό όμως δεν μπορεί να μελετηθεί βάσει δυτικών κριτηρίων και δεδομένων. Η όλη κατάσταση θα πρέπει να μελετηθεί αλλά και ως ένα σημείο να κατανοηθεί στο πλαίσιο της όλης ισλαμικής κουλτούρας, και ιδιαίτερα της σαουδαραβικής. Οποιοσδήποτε Άραβας ηγέτης που έχει αναλάβει την ηγεσία μιας τόσο απολυταρχικής, συντηρητικής και, γιατί όχι, πατριαρχικής κοινωνίας θα πρέπει να προσέξει πολύ την πολιτική την οποία θα χαράξει. Θα πρέπει να ανυψώνει το κύρος της χώρας του προκειμένου να διατηρήσει την λαϊκή υποστήριξη αλλά και την τάξη και την ασφάλεια της χώρας, η οποία όμως ορίζεται από δικά τους μέτρα και σταθμά. Αυτό σημαίνει πως ο Πρίγκιπας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν δεν μπορεί να επιτρέψει, αυτό το οποίο θεωρεί ο ίδιος, παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας του, αλλά ούτε να συμμορφώσει την εσωτερική πολιτική του βάσει πολιτικών δυτικών χωρών. Οποιαδήποτε προσπάθεια του Πρίγκιπα για εκσυγχρονισμό, ειδικά στο σκέλος των δικαιωμάτων των γυναικών, εμποδίζεται από τον θρησκευτικό συντηρητισμό, ο οποίος είναι εντονότατων και υπό το βάρος των γουαχαμπικών κληρικών.
Το «τουιτάρισμα» της καναδικής κυβέρνησης θεωρήθηκε ως μια τεράστια προσβολή η οποία δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη. Ο Πρίγκιπας δεν θα μπορούσε να επιτρέψει να φανεί πως υποκινείται από δράσεις των δυτικών, καθώς αυτό θα δημιουργούσε έντονο το λαϊκό αίσθημα εναντίον του. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως η αντίδραση του Ριάντ δικαιολογείται και δεν θεωρείται υπερβολική. Για μια ακόμη φορά καταδικάζει την εξωτερική κριτική, αλλά αυτή τη φορά η αντίδραση είναι ασκόπως επιθετική ακόμη κι όταν το δικαιολογεί σαν «παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας». Όπως οι δυτικές χώρες είναι αναγκασμένες να αποδέχονται τις «ιδιαιτερότητες» των ισλαμικών χωρών, οι ισλαμικές χώρες θα πρέπει να σέβονται και να υπερασπίζονται τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων. Όσο θα χαράζουν την εσωτερική αλλά και εξωτερική τους πολιτική με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα της δικής τους σκοπιάς θα πρέπει να είναι έτοιμοι και για τις συνέπειες αλλά και για τις αντιδράσεις, ειδικά σε τόσο λεπτά ζητήματα.
