Του Σαράντη Κοιλανίτη,
Πώς η γαλλογερμανική κόντρα απ’ τη γερμανική ενοποίηση μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έθεσε τις βάσεις για την αρχή της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Σήμερα, ο γαλλογερμανικός άξονας αποτελεί τον μεγαλύτερο και πιο σταθερό πυλώνα της Ε.Ε. και οι δύο χώρες απολαμβάνουν πολλαπλά οφέλη από τη συμμαχία τους. Ωστόσο, η ιστορία των σχέσεών τους είναι βαμμένη με το αίμα εκατομμυρίων νεκρών, το οποίο και έχει ποτίσει τα εδάφη των δύο χωρών σε τρεις μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις μέσα στα τελευταία 150 χρόνια.
Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870-1871, έδρασε ως ο καταλυτικός παράγοντας στη διαμόρφωση της γερμανικής εθνικής ταυτότητας, απέσπασε δε, από τη Γαλλία, τις περιοχές της Αλσατίας και της Λωρραίνης και δημιούργησε μεγάλη 
επιθυμία για γαλλική εκδίκηση μετά και την προκλητική στέψη του Γερμανού Κάιζερ στις Βερσαλίες και τη Συνθήκη της Φρανκφούρτης, τον Μάιο του 1871. Η εκδίκηση αυτή, ήρθε το 1919, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη σύναψη της Συνθήκης των Βερσαλλιών, η οποία, μεταξύ άλλων, απέδιδε πίσω στη Γαλλία την Αλσατία και τη Λωρραίνη, της παραχωρούσε τα ανθρακωρυχεία του λεκανοπεδίου του Ζάαρ για 15 χρόνια, αποστρατικοποιούσε τη Ρηνανία και επιδίκαζε στη Γερμανία επανορθώσεις και αποζημιώσεις της τάξεως των 33 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο πέλεκυς ήταν βαρύς και οι σκληροί όροι της Συνθήκης γονάτισαν και ταπείνωσαν τους Γερμανούς. Είναι άλλωστε γνωστό πως η εξαθλίωση στην οποία περιήλθε ο γερμανικός λαός στη συνέχεια, αποτέλεσε κομβικό παράγοντα στην άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία και στη σφυρηλάτηση του αιμοβόρου καθεστώτος της εθνικοσοσιαλιστής Γερμανίας. Η παλίρροια άλλαξε ξανά και το 1940 η άμπωτη «έπνιξε» τη γαλλική άμυνα. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε τη Γαλλία απροετοίμαστη στρατηγικά, με αποτέλεσμα την κατάληψή της από τους Γερμανούς μέσα σε 6 εβδομάδες. Με την ολοκληρωτική ήττα της Γερμανίας στο τέλος του πολέμου, ωστόσο, η καταστροφή της ήταν αυτή τη φορά ακόμα μεγαλύτερης κλίμακας, σε στρατιωτικό, οικονομικό και εδαφικό επίπεδο.
Η διολίσθηση της Ευρώπης στις δύο καταστροφικότερες συγκρούσεις που έχει δει η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα, οι ευθύνες των κρατών της για αυτές, καθώς και η νέα «σοβιετική απειλή», γέννησαν την ανάγκη για την εύρεση ενός τρόπου άμβλυνσης των μεταξύ τους διαφορών, καθώς η δίοδος αναμέτρησης δια της πυρίτιδας και της λόγχης, κάθε άλλο παρά βιώσιμη ήταν.
Οι σχέσεις των δύο χωρών που εξετάζουμε τώρα, υπήρξε μεγάλο κεφάλαιο στον τόμο των ευρωπαϊκών προβλημάτων. Η γαλλογερμανική κόντρα αναπτύχθηκε πολλάκις γύρω από την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου στα εδάφη των δύο χωρών και δη της Γερμανίας, μιας και η αφθονία σε άνθρακα και χάλυβα ήταν ένας βασικός παράγοντας για την οικονομική και στρατιωτική ανέλιξή της σε κυρίαρχη δύναμη στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Η κατευθυντήριος γραμμή, πάνω στην οποία κινήθηκαν οι διαβουλεύσεις για το μεταπολεμικό μέλλον της δυτικής Ευρώπης στη σφαίρα επιρροής του ΝΑΤΟ, υπήρξε η ιδέα της ενοποίησης. Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας και το Συμβούλιο της Ευρώπης, ωστόσο, δεν αποδείχθηκαν ικανοποιητικοί αγωγοί για το ενοποιητικό ρεύμα.
Η λύση του προβλήματος δόθηκε εν τέλει από τον Robert Schuman και παρουσιάστηκε στις 9 Μαΐου του 1950. Σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου, ως Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ανακοίνωσε την πρόθεση της γαλλικής κυβέρνησης να θέσει τη γαλλογερμανική παραγωγή άνθρακα και χάλυβα εν το συνόλω, υπό μία κοινή ανώτατη αρχή ενός οργανισμού, θέση στον οποίο θα μπορούσαν να αποκτήσουν και άλλες χώρες της Ευρώπης, ώστε η παραγωγή να μπορεί να προσφερθεί σε όλον τον κόσμο χωρίς διακρίσεις. Η πρωτοτυπία του θεσμικού χαρακτήρα του σχεδίου Schuman γίνεται εύκολα αντιληπτή από τον υπερεθνικό χαρακτήρα του. Η εφαρμογή των αποφάσεων του νέου οργανισμού θα έπρεπε να εκτελούνται άμεσα στα κράτη μέλη, μειώνοντας τις εξουσίες των εθνικών κυβερνήσεων. Η υπαγωγή του ορυκτού πλούτου σε μία κοινή αρχή αφενός καθιστούσε την οποιαδήποτε νέα γαλλογερμανική σύρραξη αδύνατη, ήταν δε, σημαντική για την επανένταξη της Γερμανίας στην «Ευρώπη» και αποτελούσε το θεμέλιο για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας. Το σχέδιο αυτό κλήθηκε να υλοποιήσει ο «πατέρας της Ευρώπης», Jean Monnet, πρώην αξιωματούχος της Κοινωνίας των Εθνών, με πολυετή εμπειρία στις διεθνείς σχέσεις. Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο υιοθέτησαν την ιδέα και υπέγραψαν τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα στις 18 Απριλίου του 1951, στο Παρίσι. Η Μ.Βρετανία απείχε, καθώς έβλεπε εξαρχής καχύποπτα το ενοποιητικό πνεύμα του σχεδίου. Για 50 χρόνια προβλεπόταν η κατάργηση των δασμών και των ποσοτικών περιορισμών σε μία κοινή αγορά άνθρακα και χάλυβα, με απαγορευμένες τις διακρίσεις και τις κρατικές επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις, πάντα στη βάση της αρχής του ελεύθερου ανταγωνισμού.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΚΑΧ ήταν:
- Η Ανώτατη Αρχή, αποτελούμενη από εννέα μέλη που δρούσαν πάντα με γνώμονα το συμφέρον της Κοινότητας, ανεπηρέαστα από τις εθνικές κυβερνήσεις, προσδίδοντας στην Κοινότητα ομοσπονδιακό χαρακτήρα.
- Το Συμβούλιο των Υπουργών, που είχε ως σκοπό να μετριάσει τον υπερεθνικό χαρακτήρα της Κοινότητας, να προστατέψει τα μικρότερα κράτη-μέλη και να συνδέσει την αγορά άνθρακα και χάλυβα με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας.
- Την Κοινή Συνέλευση που είχε τη δυνατότητα να παύσει την Ανώτατη Αρχή με πρόταση μομφής.
- Το Δικαστήριο, το πρώτο διεθνές δικαιοδοτικό όργανο με υποχρεωτική δικαιοδοσία, που επόπτευε τη σύμφωνη με το Δίκαιο ερμηνεία και εφαρμογή της ιδρυτικής συνθήκης και δέσμευε με τις αποφάσεις του τις κυβερνήσεις, τις εταιρείες και τα όργανα της Ε.Κ.Α.Χ.
Η ορχήστρα είχε στηθεί και ο μαέστρο Jean Monnet ανέλαβε πρώτος Πρόεδρος της Ανώτατης Αρχής, τον Αύγουστο του 1952 στο Λουξεμβούργο. Τρία χρόνια αργότερα, θα δηλώσει φιλόδοξα, «οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είχαν ξεκινήσει».
Βιβλιογραφία
- Ελληνική Ένωση Τραπεζών, Εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, Τόμος Ά, Εκδόσεις Ι.Σιδέρης.
- E. M. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία, Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, Επίκεντρο.
Γεννημένος το 1997 και μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, απόφοιτος Γενικού Λυκείου και φοιτητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Διετέλεσε αρχισυντάκτης της κατηγορίας της Ιστορίας και υποδιευθυντής του OffLine Post. Φέρει ιδιαίτερη ακαδημαϊκή προτίμηση στη στρατιωτική ιστορία.
